આઈપીઓ કેવી રીતે ખરીદી શકું છું- આઈપીઓમાં રોકાણ માટે અરજીની પ્રક્રિયા

પ્રારંભિક જાહેર ઑફરિંગ (આઈપીઓ) એ એક પ્રક્રિયા છે જેના દ્વારા કંપનીઓ બજારમાંથી ભંડોળ ઊભું કરે છે. વ્યવસાયોને વિવિધ કારણોથી મૂડી ભંડોળની જરૂર પડે છે જેમ કે વ્યવસાયનું વિસ્તરણ કરવા, દેવાની ચુકવણી કરવી, પ્રારંભિક રોકાણકારોને બહાર નીકળવાની વ્યૂહરચના વગેરેનો સમાવેશ થાય છે. આ તમામ ભંડોળની જરૂરિયાતોને આઈપીઓ દ્વારા પૂરી કરી શકાય છે. રોકાણકાર તરીકે તમારે જે સમજવાની જરૂર છે તે એક આઈપીઓ માટે કેવી રીતે અરજી કરવી અને ઓનલાઈ કેવી રીતે આ આઈપીઓમાં રોકાણ કરવાની પ્રક્રિયા હાથ ધરવી તેનો સમજવાની જરૂર છે.

આઈપીઓ માટે અરજી કરવાના પગલાં

તમે ઑફલાઇન પદ્ધતિ અથવા ઑનલાઇન પદ્ધતિ દ્વારા આઈપીઓ માટે બિડ કરી શકો છો:

• ઑફલાઇન પદ્ધતિમાં, તમારે ફિઝીકલ ફોર્મ ભરવાનું રહેશે અને તેને આઈપીઓના બેંકર અથવા તમારા બ્રોકરને સબમિટ કરવાનું રહેશે.
• HYPERLINK “https://www.angelone.in/knowledge-center/demat-account/what-is-demat-account” ઑનલાઇન પદ્ધતિમાં તમે તમારા બ્રોકરની વેબસાઇટ અથવા મોબાઇલ એપ્લિકેશન દ્વારા સીધા અરજી કરી શકો છો. ઑનલાઇન આઈપીઓનો લાભ એ છે કે તમારો મોટાભાગનો ડેટા તમારા ટ્રેડિંગ અથવા ડિમેટ એકાઉન્ટમાંથી ઑટોમેટિક રીતે સ્વીકારી લેવામાં આવે ચે અને આ રીતે આઈપીઓ માટે અરજીની પ્રક્રિયા બિલકુલ સરળ બની જતી હોય છે.   જે મુખ્યત્વે ઑનલાઇન આઈપીઓ અરજી ફોર્મ ભરવાની પ્રક્રિયાને સરળ બનાવે છે.

એન્જલ વડે આઈપીઓ માટે ઑનલાઇન અરજી કેવી રીતે કરવી?

• એન્જલ વન એપ અથવા વેબસાઇટ પર લૉગ ઇન કરો અને હોમપેજ પર આઈપીઓ’ પર ક્લિક કરો.
• તમને જે આઈપીઓ માં રસ છે તે પસંદ કરો.
• મહત્તમ ક્વૉન્ટિટી, મહત્તમ ઇન્વેસ્ટમેન્ટ, કંપની વિશે વગેરે જેવી આઈપીઓ વિગતો પર જાઓ.
• અરજી કરવા માટે ‘હમણાં અરજી કરો’ પર ક્લિક કરો અને તમારા યુપીઆઈ આઈડી સાથે લૉટ્સની સંખ્યા અને બિડિંગ કિંમત દાખલ કરો.
• આઈપીઓ એપ્લિકેશન સફળતાપૂર્વક પૂર્ણ કરવા માટે તમારી બિડની પુષ્ટિ કરો અને તમારી યુપીઆઈ એપ પર મોકલવામાં આવેલ ચુકવણીના મેન્ડેટને સ્વીકારો.

આ રીતે તમારો આઈપીઓ ઑર્ડર રજૂ કરવામાં આવેલ છે. તમે ‘ઑર્ડર બુક’ વિભાગમાં તમારા આઈપીઓની સ્થિતિ તપાસી શકો છો.

આઈપીઓમાં રોકાણ કરવા માટે કોણ યોગ્ય છે?

ટેકનિકલ રીતે કરીએ તો કોઈપણ પુખ્ત વ્યક્તિ કે જે કાનૂની કરારમાં પ્રવેશ કરવા માટે સક્ષમ છે તે કંપનીના આઈપીઓ માટે અરજી કરવા યોગ્યતા ધરાવે છે. અલબત્ત, આવશ્યક છે કે તમારી પાસે ઇન્કમ ટૅક્સ વિભાગ દ્વારા જારી કરેલ પાન કાર્ડ હોવું જોઈએ અને તમારી પાસે માન્ય ડિમેટ એકાઉન્ટ પણ છે. યાદ રાખો આઈપીઓના કિસ્સામાં ટ્રેડિંગ એકાઉન્ટ હોવું જરૂરી નથી, ફક્ત ડિમેટ એકાઉન્ટ પૂરતું છે.

જો કે, જો તમે લિસ્ટિંગ પર શેર વેચવા માંગો છો તો ટ્રેડિંગ એકાઉન્ટની જરૂર પડશે. તે જ કારણ છે કે જ્યારે તમે પહેલીવાર આઈપી માટે અરજી કરો ત્યારે બ્રોકર્સ તમને ડિમેટ એકાઉન્ટ સાથે ટ્રેડિંગ એકાઉન્ટ ખોલવાની સલાહ આપશે.

અહીં યાદ રાખવા જેવું મહત્વપૂર્ણ મુદ્દા છે, જ્યારે તમે આઈપીઓ માટે અરજી કરો છો ત્યારે તે ઑફર નથી પરંતુ ઑફર માટે આમંત્રણ છે. એકવાર કોઈ રોકાણકાર આઈપીઓ માટે બિડ સબમિટ કર્યા પછી, કંપની અને અન્ડરરાઇટર્સ પ્રાપ્ત થયેલ બિડ્સની સમીક્ષા કરે છે. ફાળવણીની પ્રક્રિયા અનુસરે છે, જ્યાં દરેક રોકાણકારને ફાળવવામાં આવતા શેરોની સંખ્યા માંગ, સદસ્યતાના સ્તર અને ફાળવણીના નિયમો જેવા વિવિધ પરિબળોના આધારે નક્કી કરવામાં આવે છે.

એકવાર શેર ફાળવવામાં આવે પછી, ઇન્વેસ્ટરના બેંક એકાઉન્ટમાંથી ફાળવવામાં આવેલા શેરની રકમ ડેબિટ કરવામાં આવે છે અને શેર ઇન્વેસ્ટરના ડિમેટ એકાઉન્ટમાં જમા કરવામાં આવે છે. રોકાણકાર કંપનીના શેરહોલ્ડર બની જાય છે અને તેના ભવિષ્યના વિકાસ અને ડિવિડન્ડમાં ભાગ લઈ શકે છે.

નવી ઑફર સામે ફૉલો–ઑન પબ્લિક ઑફર સામે ઑફર–સેલ

આઈપીઓ માટે અરજી કરતી વખતે તમે જે મુખ્ય શરતો જોઈ શકો છો તે વિશે જાણવું જરૂરી છે:

નવી ઑફર: જો કોઈ કંપની પ્રથમ વાર આઈપીઓ માર્કેટમાંથી ફંડ એકત્રિત કરી રહી છે અને શેર લિસ્ટીંગ કરાવી રહી છે તો તે એક નવી ઑફર છે. આ ઑફર કંપનીના મૂડી આધારના લિસ્ટિંગ અને વિસ્તરણ તરફ દોરી જાય છે.

• ફોલો–ઑન પબ્લિક ઑફર (એફપીઓ): કંપની પહેલેથી જ સ્ટૉક એક્સચેન્જ પર લિસ્ટીંગ છે પરંતુ વધારાના ફંડ એકત્રિત કરવા માટે આઈપીઓ માર્કેટને જોઈ રહી છે.
• ઑફર–ફોર–સેલ (ઓએફએસ): અહીં હાલના પ્રમોટર્સ અને એન્કર રોકાણકારો આઇપીઓ દ્વારા તેમના હોલ્ડિંગ્સનો ભાગ છોડી દે છે. સરકાર દ્વારા હાથ ધરવામાં આવતા મોટાભાગના રોકાણો વેચાણ માટેની ઑફરના રૂપમાં છે. એક ઓએફએસમાં કંપનીની શેર મૂડી વધતી નથી પરંતુ તે ફક્ત માલિકીની પેટર્ન છે જે ફેરફાર કરે છે. કંપનીઓ દ્વારા ઘણીવાર શેરબજારમાં કંપનીને લિસ્ટીંગ કરવા માટે ઓએફએસનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે.

આઈપીઓના પ્રકારો

બે પ્રકારના આઈપીઓ  છે – ફિક્સ્ડ પ્રાઇસ આઈપીઓ અને બુક બિલ્ટ આઈપીઓ:

• ફિક્સ્ડ પ્રાઇસ આઈપીઓ: અહીં કંપની મૂલ્ય અને પ્રીમિયમની રકમ તરીકે ઍડવાન્સમાં આઈપીઓની કિંમત ફિક્સ્ડ કરે છે. તમે ફક્ત તે કિંમત પર આઈપીઓ માટે અરજી કરી શકો છો.
• બુક બિલ્ટ ઈશ્યુ: કંપની ફક્ત આઈપીઓ માટે એક સૂચક કિંમતની શ્રેણી રજૂ કરશે અને આઈપીઆઈની અંતિમ કિંમત બુક–બિલ્ડિંગ પ્રક્રિયા દ્વારા શોધવામાં આવશે. આજકાલ, મોટાભાગના આઈપીઓ મુખ્યત્વે બુક–બિલ્ડિંગ રૂટ દ્વારા જ છે.

બુક-બિલ્ટ પદ્ધતિ હેઠળ ફાળવણીનો આધાર 10-12 દિવસની અંદર પૂરી કરવામાં આવે છે અને ડિમેટ ક્રેડિટ તેના થોડા દિવસની અંદર પણ થાય છે. એકવાર શેર તમારા ડિમેટ એકાઉન્ટમાં હોય અને એક્સચેન્જ પર શેરોનું લિસ્ટીંગ કરવામાં આવ્યા બાદ રોકાણકાર શેર વેચવા માટે સ્વતંત્ર હોય છે. અગાઉ જણાવ્યા મુજબ તમારે આ શેર વેચવા માટે ટ્રેડિંગ એકાઉન્ટની જરૂર છે.

આઈપીઓમાં મુખ્યત્વે ત્રણ વર્ગ છે – રિટેલ, એચએનઆઈ અને સંસ્થાકીય કેટેગરી હોય છે. આઈપીઓમાં રૂપિયા 2 લાખ સુધીના રોકાણને રિટેલ રોકાણકારો તરીકે વર્ગીકૃત કરવામાં આવે છે. રિટેલ ક્વોટામાં રોકાણ કરવું લાભદાયક છે કારણ કે એસઇબીઆઈ દ્વારા ફાળવણીની પદ્ધતિ શક્ય તેટલા રિટેલ રોકાણકારોને ફાળવણી મળે તેની ખાતરી કરવા ડિઝાઇન કરવામાં આવી છે. આમ, આ કિસ્સામાં તમારી ફાળવણીની શક્યતા ઘણી વધારે છે. એચએનઆઈના કિસ્સામાં, એલોટમેન્ટ સંસ્થાઓના કિસ્સામાં પ્રમાણમાં હોય છે, એલોટમેન્ટ વિવેકપૂર્ણ છે.

આઈપીઓ માટે અરજી કરતી વખતે યાદ રાખવાના મુખ્ય મુદ્દા

આઈપીઓ માટે અરજી કરવા વિશે તમારે સમજવાની જરૂર છે એક ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ પાસુ છે. સેબીએ હવે એએસબીએ (બ્લૉક કરેલી રકમ દ્વારા સમર્થિત એપ્લિકેશનો) નામની સુવિધા ઉપલબ્ધ કરાવી છે.  એએસબીએ આઈપીઓનો લાભ એ છે કે તમારે એલોટમેન્ટ ન કરવામાં આવે ત્યાં સુધી ચેક જારી કરવાની અથવા આઈપીઓ માટે કોઈપણ પૈસા ચૂકવવાની જરૂર નથી.

તમારી એપ્લિકેશનની મર્યાદા સુધીની રકમ તમારા બેંક એકાઉન્ટમાંથી બ્લૉક કરવામાં આવી છે અને એલોટમેન્ટ દિવસે રકમ ફક્ત ફાળવેલા શેરની મર્યાદા સુધી ડેબિટ કરવામાં આવશે. તેનો અર્થ એ છે કે જો તમે રૂપિયા 1.50 લાખના મૂલ્યના શેર માટે અરજી કરી છે અને તમને ફક્ત રૂપિયા 60,000 ની ફાળવણી મળી છે તો તમારા એકાઉન્ટમાંથી ફક્ત  રૂપિયા60,000 ડેબિટ કરવામાં આવે છે અને તમારા બેંક એકાઉન્ટ પરની બાકીની રકમ બ્લૉક રિલીઝ કરવામાં આવે છે.

તારણ

આઈપીઓ માટે અરજી કરતા પહેલાં કંપનીઓને લગતી માહિતીનું કાળજીપૂર્વક મૂલ્યાંકન કરવું અને તેમની સાથે સંકળાયેલા ફાયદા અને સંભવિત જોખમોને ધ્યાનમાં લેવા મહત્વના છે. અગાઉ ઉલ્લેખ કર્યો તે પ્રમાણે તમારે આઈપીઓ માટે અરજી કરવા માટે ડિમેટ એકાઉન્ટ હોલ્ડ કરવાની જરૂર છે. એન્જલ પર ફ્રીમામાં ડિમેટ એકાઉન્ટ ખોલો અને તમારી ઇન્વેસ્ટમેન્ટની યાત્રા શરૂ કરો.

એબીએમએ એપ દ્વારા કેવી રીતે અપ્લાઇ કરવી :

વેબ પ્લેટફોર્મ દ્વારા કેવી રીતે અરજી કરવી : 

વારંવાર પૂછાતા પ્રશ્નો