પરિચય
જો તમે સ્ટૉક માર્કેટમાં ડાબલિંગકરી રહ્યા છો તો તમે ડિપોઝિટરી પાર્ટીસિપન્ટ દ્વારા આવું કરી રહ્યા છો. ડિપોઝિટરી પાર્ટીસિપન્ટરીઝ એવી એકમો છે જે સ્ટૉક માર્કેટ અને વેપારીઓ વચ્ચે માધ્યમ તરીકે કાર્ય કરે છે, જે તેમને સ્ટૉક માર્કેટને ઍક્સેસ કરવા માટે એક પ્લેટફોર્મ રજૂ કરે છે. ડિપોઝિટરી પાર્ટીસિપન્ટ્સ એનએસડીએલ અને સીડીએસએલના એજન્ટ તરીકે કાર્ય કરે છે અને ડિપોઝિટરી અધિનિયમ, 1996 પ્રમાણે સંસ્થાઓ દ્વારા સંચાલન કરવા માટે લાઇસન્સ આપવામાં આવે છે.
મોટાભાગની ઑનલાઇન છૂટ (ડિસ્કાઉન્ટ) અને ફુલ-સર્વિસ બ્રોકરેજ ફર્મ જે વ્યક્તિઓ ડિપોઝિટરી પાર્ટીસિપેન્ટ્સ સાથે ડિમેટ એકાઉન્ટ ખોલાવે છે. જો તમે બ્રોકરેજ ફર્મ દ્વારા ટ્રેડ કરી રહ્યા છો, તો તમે જે બ્રોકર સાથે વ્યવહાર કરી રહ્યા છો તેને ડિપોઝિટરી પાર્ટીસિપેન્ટ્સ તરીકે લાઇસન્સ આપવાની સંભાવના છે. જ્યારે તમારું ડિમેટ એકાઉન્ટ ખોલવામાં આવે છે ત્યારે તમે ડિપોઝિટરી પાર્ટીસિપન્ટ્સ સાથે તે ડિમેટ એકાઉન્ટમાં ખરીદી કરો છો. ડિપોઝિટરી સહભાગી એકાઉન્ટમાં હોવા છતાં તેમના એકમાત્ર માલિક ડિમેટ એકાઉન્ટ હોલ્ડર અથવા ટ્રેડર છે.
તે જોકે એક વેપારી તરીકે તમે બજારમાં રોકાણ કરીને અને રોકાણમાં તમારી મૂડી પર જોખમ લઈ રહ્યા છો જેથી તમારા ડિપોઝિટરી પાર્ટીસિપન્ટ્સ પર વિશ્વાસ રાખી શકો છો, તે વેપારીઓ માટે જરૂરી છે. આજના દિવસ અને ઉંમરમાં, મોટાભાગના સ્ટાન્ડર્ડ ડિપોઝિટરી પાર્ટીસિપન્ટ્સ સારી રીતે સ્થાપિત અને ભંડોળ પૂરી પાડતી પેઢીઓની આસપાસ બનાવવામાં આવે છે, જેના પરિણામે સ્થિર ટ્રેડિંગનું વાતાવરણ થાય છે. જો કે, કોઈને પોતાને આશ્ચર્યજનક લાગી શકે છે, કે તેમના ડિપોઝિટરી પાર્ટીસિપન્ટ્સ બંધ કરવાની સંભાવનામાં તેમના શેરો માટે શું થાય છે. કોઈ પણ સંબંધિત હોવાની સંભાવના છે કે શેરો એકાઉન્ટમાં આયોજિત છે, જેના ધારક હવે દુકાન બંધ કરી રહ્યા છે.
ડિપોઝિટરી પાર્ટીસિપન્ટ્સ બંધ થાય ત્યારે શેરોનું શું થાય છે?
સૌથી સરળ શબ્દોમાં કહીએ તો જો તમારા ડિપોઝિટરી સિપન્ટ્સ બંધ કરે છે, તો તમારા શેરો પાતળી હવામાં અદ્રશ્ય થશે નહીં.
જ્યારે તમે ડિમેટ એકાઉન્ટ ખોલાવેલું ત્યારે તમે તમારા ડિપોઝિટરી પાર્ટીસિપન્ટ્સનેજાણ કરેલી હોય છે કે તમે તમારા ડીમેટ એકાઉન્ટને NSDL (નેશનલ સ્ટૉક એક્સચેન્જ દ્વારા સમર્થિત) અથવા CDSL (બોમ્બે સ્ટૉક એક્સચેન્જ દ્વારા સમર્થિત)માં ધરાવા માંગો છો. તેથી જો તમારા ડિપોઝિટરી પાર્ટીસિપન્ટ્સ બંધ કરે છે, તો તમારા શેર હજુ પણ તમારા ડિમેટ એકાઉન્ટમાં સુરક્ષિત છે જે NSDL અથવા CDSL સાથે યોજાયેલ છે. જો બંને મોટી સંસ્થાઓ દ્વારા સમર્થિત છે અને સેબી માર્ગદર્શિકાઓ દ્વારા નિયમન કરવામાં આવે છે, તો તમારા શેરો જોગવાઈમાં રહેશે નહીં કે જો તમારું ડિપોઝિટરી પાર્ટીસિપન્ટ્સ એકાઉન્ટ બંધ થાય છે. તેથી જો તમારા ડિપોઝિટરી પાર્ટીસિપન્ટ્સકામગીરી બંધ કરે છે તો તમારે ફક્ત તમારા ટ્રેડિંગ અને ડિમેટ એકાઉન્ટની સંપૂર્ણ વિગતો સાથે દાવો કરવો પડશે, ત્યારબાદ CDSL અને NSDL દાવા પર જણાવશે.
તમારા શેર કેવી રીતે સુરક્ષિત રહે
ભૂતકાળમાં, સ્ટૉક માર્કેટ દ્વારા ઘણા સ્ટૉક માર્કેટ સંબંધિત ગેરરીતિ અને કૌભાંડો થયેલા છે. પરિણામે, સેબીએ વર્ષોથી એ સુનિશ્ચિત કરવાનો હેતુ ધરાવે છે કે ડિપોઝિટરી પાર્ટીસિપન્ટ્સ બનવા માટે પ્રવેશ કરવાને લઈ અવરોધોની સ્થિતિ ભૂમિકા માટે કોઈપણ સંસ્થાઓ સામાન્ય રીતે યોગ્ય નથી.
1. શરૂઆતકર્તાઓ માટે બજારમાં વિશાળ પ્રવેશ ખર્ચ અસ્તિત્વમાં છે. સ્ટૉક માર્કેટ સાથે ક્રિયાપ્રતિક્રિયા ઑનલાઇન ક્ષેત્ર પર જઈ થાય છે, ડિપોઝિટરી પાર્ટીસિપન્ટ્સ તેમના વળતર લેવડદેવડ ફી માંથી કરે છે જે રકમ ટ્રેડ કરવામાં આવતી રકમના એક ભાગ સુધી લે છે. પરિણામ રૂપે કોઈપણ નફા કરવા માટે બ્રોકરને વ્યાપક વપરાશકર્તા આધાર પ્રાપ્ત કરવો પડશે. આ વ્યૂહરચના માટે બજારમાં શેર મેળવવા માટે ટૂંકા ગાળામાં રોકડની વિશાળ રકમ ખર્ચ કરવાની જરૂર છે.
2. સેબી એ સુનિશ્ચિત કરવા માટે કડક પગલાં પણ ધરાવે છે કે ડિપોઝિટરી પાર્ટીસિપન્ટ્સ હિસાબોને સામાન્ય રીતે તપાસ કરવામાં આવે છે કે ખરાબ બજારની પદ્દતિ પર કોઈ અંતર ન હોય. આ ઉપરાંત, સેબી પણ ફરજિયાત કરે છે કે ડિપોઝિટરીની ન્યૂનતમ ચોખ્ખી કિંમત 100 કરોડ અથવા તેનાથી વધુ હોવી જોઈએ.
3. સંભવ છે કે ડિપોઝિટરી સહભાગી તેના વ્યવસાયને સમાપ્ત કરી રહ્યા હોય, તો તે તેના એકાઉન્ટ ધારકોને અગાઉથી જાણ કરશે. આ સમય તમારા શેરને સુરક્ષિત કરવાની મંજૂરી આપે છે. તમે જે પહેલી બાબતો કરી શકો છો તે તમારા ડિપોઝિટરી પાર્ટીસિપન્ટ્સ બીજા યુનિટ પર ખસેડવાની પ્રક્રિયા શરૂ કરવાનો છે, જે સુનિશ્ચિત કરે છે કે તમે તમારા વર્તમાન બ્રોકર બંધ કરતા પહેલાં તમારા શેર અને તેમની ઍક્સેસને સુરક્ષિત કરો. જ્યાં સુધી ડિપોઝિટરી પાર્ટીસિપેન્ટ્સને શિફ્ટ ન કર્યા ત્યાં સુધી કોઈ વ્યક્તિ તે ડિમેટ એકાઉન્ટ સાથે ટ્રેડિંગને અસ્થાયી રૂપે અટકી શકે છે.
તારણ
ભૂતકાળમાં સ્ટૉક માર્કેટ માટે કડક નિયમન અને માર્ગદર્શિકાન હોવાથી રોકાણકારો ઘણીવાર પૈસા ગુમાવાની સ્થિતિ સર્જાઈ હતી.જેને લીધે તેમના બ્રોકર નાદાર થયા હતા. જોકે, આજના ડિજિટલ બજારોમાં,જે બ્રોકર્સ બજારમાં પ્રવેશ કરી શકે છે કારણ કે ડિપોઝિટરી પાર્ટીસિપન્ટ્સ પહેલેથી જ કડક તપાસ અને અવરોધો પાસ કરવાની જરૂર છે. આ ઉપરાંત, એનએસડીએલ અને સીડીએસએલ, ટ્રેડિંગ એકાઉન્ટ સાથે સંબંધિત બે એકમો, મોટી સરકારી કોર્પોરેશનો દ્વારા સમર્થન આપવામાં આવે છે. જો કે ડિપોઝિટરી પાર્ટીસિપન્ટ્સ આ સંસ્થાઓ (સેબી દ્વારા નિયમિત) પાસેથી લાઇસન્સ હેઠળ કામ કરે છે, તો તમારા શેરો સુરક્ષિત રહેવાની સંભાવના છે ભલે તમારા ડિપોઝિટરી પાર્ટીસિપન્ટ્સ બંધ થાય છે.
તમારું શેર સુરક્ષિત રહેશે જો તમારું ડિપોઝિટરી પાર્ટીસિપન્ટ્સ એકાઉન્ટ બંધ થઈ જાય, તો તે સલાહ આપવામાં આવે છે કે એક ડિપોઝિટરી પાર્ટીસિપન્ટ્સને પસંદ કરો જે સામાન્ય જાહેરને સારી રીતે જાણીતા હોય અને તે એતિહાસિક રીતે પ્રતિષ્ઠિત છે. જો તમે તેને આગળ વધારવા માંગો છો, તો તમે ડિપોઝિટરી પાર્ટીસિપન્ટ્સ ના માલિકો અને રોકાણકારોને ધ્યાનમાં રાખી શકો છો કે તમે તેને વિશ્વાસ રાખવા માંગો છો કે નહીં.
