స్టాక్ ఎక్స్‌చేంజీలు అనేవి స్టాక్ మార్కెట్ యొక్క స్తంభాలు మరియు పరోక్షంగా ఈక్విటీ ఫండ్స్ కోసం మార్కెట్. వాటి సామర్థ్యం, పారదర్శకత మరియు సమగ్రత ఆర్థిక వ్యవస్థలో ప్రధాన భాగం స్థిరత్వాన్ని నిర్ధారిస్తుంది. ముఖ్యంగా భారతదేశంలోని స్టాక్ ఎక్స్చేంజ్‌ల ప్రధాన ఫీచర్లను చూద్దాం.
సందర్భం
ఒక కంపెనీ తన కార్యకలాపాలకు ఫైనాన్స్ చేయడానికి మూలధనాన్ని సేకరిస్తున్నప్పుడు, ఇది రెండు ప్రధాన ఎంపికలను కలిగి ఉంది – దాని కంపెనీలో ఒక వాటాను ఒక పెట్టుబడిదారునికి విక్రయించండి లేదా బ్యాంకులు లేదా ఇతర సంస్థలు లేదా వ్యక్తుల నుండి అప్పును తీసుకోండి. చాలామంది వ్యాపారం యొక్క ప్రారంభ నెలలు లేదా సంవత్సరాలలో వెంటనే నగదు ఇవ్వవలసిన అవసరం లేదు కాబట్టి మాజీ మార్గాన్ని ఎంచుకోండి.
ఒక కంపెనీ దాని షేర్(లు) విక్రయించగల రెండు మార్గాలు ఉన్నాయి. మొదట, ఇది ఒక పెట్టుబడిదారు (ఏంజెల్ పెట్టుబడిదారు లేదా వెంచర్ క్యాపిటలిస్ట్) నుండి ఈక్విటీ-ఆధారిత పెట్టుబడిని అడగవచ్చు.
ఇది ఓవర్-ది-కౌంటర్ లేదా ఓటిసి ట్రాన్సాక్షన్, అంటే కొన్నిసార్లు ఒక బ్రోకర్ ద్వారా ప్రైవేట్‌గా చేయబడుతుంది. రెండవది, ఒకసారి కంపెనీ ఒక నిర్దిష్ట స్థాయి మూలధనం, నికర విలువ లేదా విలువను పెంచిన తర్వాత, అది ఒక స్టాక్ ఎక్స్‌చేంజ్‌కు ఆన్‌బోర్డ్ చేయబడవచ్చు, ఇక్కడ సాధారణ ప్రజలు తన షేర్లను (లేదా స్టాక్స్) సులభంగా కొనుగోలు చేయవచ్చు మరియు విక్రయించవచ్చు. స్టాక్ ఎక్స్చేంజ్లో దాని స్టాక్స్ ట్రేడ్ చేయదగిన స్టాక్స్‌గా జాబితా చేయబడినప్పుడు ఒక కంపెనీ ప్రజలకు వెళ్ళడానికి చెప్పబడుతుంది.
స్టాక్ ఎక్స్చేంజ్ యొక్క ప్రాథమిక విషయాలు
స్టాక్ మార్కెట్ అనేది సంస్థాగత పెట్టుబడిదారులు అలాగే సాధారణ ప్రజలు ఇద్దరూ కంపెనీల షేర్లను కొనుగోలు చేయవచ్చు మరియు విక్రయించవచ్చు. ఎక్స్చేంజ్లో జాబితా చేయబడిన కంపెనీల స్టాక్స్ మాత్రమే ఎక్స్చేంజ్లో వారి షేర్లను ట్రేడ్ చేయవచ్చు. దాని పేరు ఉన్నప్పటికీ, ఇది స్టాక్స్ మాత్రమే కాకుండా ఈక్విటీ, కరెన్సీ లేదా కమోడిటీ పై బాండ్లు మరియు డెరివేటివ్స్ కూడా ట్రేడ్ చేయబడగల ఒక ప్రదేశం కావచ్చు.
అలాగే, పెట్టుబడిదారులు జాబితా చేయబడిన షేర్లలో పెట్టుబడి పెట్టవచ్చు, వారు పెట్టుబడిదారుకు ప్లాట్‌ఫామ్ మరియు ఏ ఆస్తులను కొనుగోలు చేయాలో సలహా ఇస్తారు. అయితే, స్టాక్ ఎక్స్చేంజ్ యొక్క డిఎంఎ లేదా డైరెక్ట్ మార్కెట్ యాక్సెస్ ఫీచర్‌ను ఉపయోగించి స్టాక్ ఎక్స్చేంజ్ యొక్క ట్రేడింగ్ సభ్యుని ద్వారా కూడా పెట్టుబడిదారులు ఆ షేర్లలో నేరుగా ట్రేడ్ చేయవచ్చు.
ఏ కంపెనీలు జాబితా చేయబడతాయి?
జాబితా చేయబడటానికి, ఒక కంపెనీ సెబీ ద్వారా ఆదేశించబడిన విధంగా ఒక నిర్దిష్ట స్థాయి విలువ మరియు లాభదాయకతను నిర్వహించవలసి ఉంటుంది. ఆ SEBI ప్రమాణాలను నెరవేర్చకుండా, IPO కోసం వారి అప్లికేషన్ తిరస్కరించబడుతుంది. సెబీ ద్వారా ఏర్పాటు చేయబడిన ప్రమాణాలకు అదనంగా, NSE వంటి స్టాక్ ఎక్స్చేంజ్‌ల ద్వారా ఇతర ప్రమాణాలు సెట్ చేయబడవచ్చు – వీటిని కూడా నెరవేర్చవలసి ఉంటుంది మరియు అప్పుడు మాత్రమే స్టాక్ జాబితా చేయబడుతుంది.
స్టాక్ ఎక్స్చేంజ్ యొక్క ప్రయోజనాలు
స్టాక్ ఎక్స్చేంజ్లు ఉనికిలో ఉన్నప్పుడు కొన్ని కారణాలు ఈ క్రింద ఇవ్వబడ్డాయి –
-
పెట్టుబడిదారు మరియు కార్పొరేట్ ఆసక్తుల రక్షణ –
స్టాక్ ఎక్స్చేంజ్లు కేంద్రీకృత ప్లాట్‌ఫామ్‌లుగా ఉండటం వలన, ఆ ట్రాన్సాక్షన్లు స్టాక్ ఎక్స్చేంజ్ ద్వారా నిర్వహించబడితే ట్రాన్సాక్షన్ల నియంత్రణను అమలు చేయడం చాలా సులభం. ఉదాహరణకు, స్టాక్ ట్రేడింగ్‌లో మార్జిన్‌లు సకాలంలో చెల్లించబడతాయని నిర్ధారించుకోవడం ఒక వికేంద్రీకృత షేర్-ట్రేడింగ్ సిస్టమ్‌లో అసాధ్యం అవుతుంది. ఇది పెట్టుబడిదారులు మరియు కార్పొరేట్లు రెండింటిలోనూ విశ్వాసం లేకపోవడానికి దారితీస్తుంది, ఇది ప్రతి ఒక్కరికీ అవసరమైన ఆలస్యాలు మరియు వ్యవహారాలకు అధిక లావాదేవీ ఖర్చులకు దారితీస్తుంది.
-
షేర్ల సమర్థవంతమైన ట్రేడింగ్ –
స్టాక్ ఎక్స్ఛేంజీలు పెట్టుబడిదారులకు అధిక లిక్విడిటీని అందిస్తాయి, ఎందుకంటే వారు వికేంద్రీకృత వ్యవస్థ కంటే స్టాక్ ఎక్స్ఛేంజ్ ప్లాట్‌ఫారమ్‌లో షేర్లను సులభంగా కొనుగోలు చేయవచ్చు మరియు విక్రయించవచ్చు. అంతేకాకుండా, లిక్విడిటీ ఎక్కువగా ఉన్నందున మరియు స్టాక్‌కు సంబంధించిన సమాచారం పబ్లిక్‌గా మరియు సమానంగా పంపిణీ చేయబడినందున, స్టాక్ ట్రేడ్ అయ్యే ధర కూడా సరసమైన ధర (చర్చలు జరిపినది కాదు).
-
సమాచారం యొక్క సమర్థవంతమైన ప్రసారం –
స్టాక్ ఎక్స్చేంజ్లు అనుమతిస్తాయి మరియు కొన్నిసార్లు షేర్ల ధరలు మరియు ట్రేడ్ చేయబడిన వాల్యూమ్‌లకు సంబంధించిన సమాచారం యొక్క సులభమైన ప్రసారాన్ని తప్పనిసరి చేస్తాయి. కేంద్రీకృత ప్లాట్‌ఫామ్ ద్వారా జనరేట్ చేయబడిన భారీ మొత్తంలో డేటా స్టాక్‌బ్రోకర్లు మరియు పెట్టుబడిదారులకు మెరుగైన జ్ఞానంతో షేర్లను ట్రేడ్ చేయడానికి మరియు పెద్ద మరియు చిన్న ఈవెంట్లకు త్వరగా మరియు సమర్థవంతంగా ప్రతిస్పందించడానికి అనుమతిస్తుంది. స్టాక్ ఎక్స్చేంజ్ ద్వారా అందించబడిన ఇన్ఫ్రాస్ట్రక్చర్ కూడా కంపెనీలకు వారి షేర్ ధరను ట్రాక్ చేయడానికి మరియు సకాలంలో తగిన చర్య తీసుకోవడానికి సహాయపడుతుంది.
-
క్యాపిటల్‌కు సులభమైన యాక్సెస్ –
ఒక స్టాక్ ఎక్స్చేంజ్లో జాబితా చేయబడటం అనేది వ్యక్తిగత పెట్టుబడిదారులకు వారి స్టాక్‌ను పిచ్ చేయడానికి సమయం మరియు వనరులను ఖర్చు చేయకుండా కంపెనీలకు మూలధనాన్ని సేకరించడానికి అనుమతిస్తుంది.
-
ఒక హ్యాండ్‌ఫుల్ ఇన్వెస్టర్లపై తక్కువ ఆధారపడటం –
ఏ ఒక్క పెట్టుబడిదారు కంపెనీ యొక్క స్టాక్ ధర పై చాలా నియంత్రణను పొందలేరు ఎందుకంటే పబ్లిక్‌గా జాబితా చేయబడిన స్టాక్స్ మార్కెట్ డిమాండ్ మరియు సరఫరాపై ఆధారపడి ఉంటాయి.
-
మెరుగుపరచబడిన ప్రఖ్యాతి –
కొన్నిసార్లు, తక్కువ ప్రసిద్ధ కంపెనీ స్టాక్ ఎక్స్చేంజ్లో జాబితా చేయబడడం ద్వారా చాలా ప్రఖ్యాతిని పొందవచ్చు. ఇది మరింత సులభంగా ఎక్కువ మార్కెట్ క్యాప్ పొందడానికి సహాయపడుతుంది. అంతేకాకుండా, ఇది ఆర్థిక సంస్థల నుండి పెద్ద లోన్లను పొందడానికి దాని పబ్లిక్‌గా జాబితా చేయబడిన స్టాక్స్‌ను కొలేటరల్‌గా ఉపయోగించవచ్చు.
ప్రాథమిక వర్సెస్ సెకండరీ మార్కెట్
ఒకసారి షేర్ ప్రాథమిక మార్కెట్లో కొనుగోలు చేయబడిన తరువాత, రెండవ మార్కెట్లో షేర్లను కొనుగోలు చేయడం మరియు విక్రయించడం జరుగుతుంది. ఇక్కడ ప్రాసెస్ చాలా సులభం మరియు ట్రేడింగ్ షేర్లు లేదా ఇతర ఆస్తులు తక్షణమే జరుగుతాయి (ఆస్తుల వాస్తవ డెలివరీకి సమయం పట్టవచ్చు అయినప్పటికీ).
భారతదేశంలో ప్రధాన స్టాక్ ఎక్స్చేంజ్లు
బాంబే స్టాక్ ఎక్స్చేంజ్ (BSE) అనేది భారతదేశంలో మాత్రమే కాకుండా ఆసియాలో కూడా 1875 లో ఏర్పాటు చేయబడిన అతిపురాతన స్టాక్ ఎక్స్చేంజ్. అయితే, ట్రేడ్ చేయబడిన పరిమాణాల పరంగా, నేషనల్ స్టాక్ ఎక్స్చేంజ్ (NSE) ప్రస్తుతం దేశం యొక్క ప్రముఖ స్టాక్ ఎక్స్చేంజ్ మరియు ముంబైలో కూడా ఉంది. రెండూ ప్రైవేట్ యాజమాన్యం యొక్క భాగం కలిగి ఉన్న కంపెనీలు.
2022 నాటికి, దాదాపుగా 45% ఎన్ఎస్ఇ మరియు 18% బిఎస్ఇ వాస్తవంగా విదేశీ పెట్టుబడిదారుల ద్వారా నిర్వహించబడతాయి. అయితే, LIC అనేది ఇప్పటికీ రెండు కంపెనీలలోనూ ఒకే అతిపెద్ద యజమాని. NSE కోసం ఆ నంబర్ 10.4% అయితే వ్యక్తులు BSE యొక్క 50.9% స్టేక్ కలిగి ఉంటారు.
ఇటీవల 2017 లో, ఆర్థిక మంత్రిత్వ శాఖ కూడా ఐఎఫ్ఎస్‌సి, గిఫ్ట్ సిటీ, గుజరాత్‌లో భారతదేశ అంతర్జాతీయ మార్పిడిని ప్రారంభించింది. ఇది భారతదేశం యొక్క మొదటి అంతర్జాతీయ స్టాక్ ఎక్స్చేంజ్ మరియు ఇది ప్రపంచంలోనే అత్యంత వేగవంతమైన స్టాక్ ఎక్స్చేంజ్ అని కూడా క్లెయిమ్ చేస్తుంది.
భారతదేశంలో స్టాక్ మార్కెట్ యొక్క మొత్తం ఫ్రేమ్‌వర్క్ మరియు అమలు SEBI (సెక్యూరిటీలు మరియు ఎక్స్చేంజ్ బోర్డ్ ఆఫ్ ఇండియా) మరియు దాని ద్వారా ఏర్పాటు చేయబడిన మార్గదర్శకాల ద్వారా నియంత్రించబడుతుంది. సెబీ భారతదేశ సెక్యూరిటీలు మరియు ఎక్స్చేంజ్ బోర్డ్ ఆఫ్ ఇండియా చట్టం, 1992 ప్రకారం భారతదేశంలో సెక్యూరిటీల మార్కెట్ నియంత్రణ కలిగి ఉంది.
భారతదేశంలో మెట్రోపాలిటన్ స్టాక్ ఎక్స్చేంజ్ మరియు కలకత్తా స్టాక్ ఎక్స్చేంజ్ వంటి ఇతర చిన్న స్టాక్ ఎక్స్చేంజ్లు ఉన్నాయి – అయితే, ఈ ఎక్స్చేంజ్లు BSE మరియు NSE కంటే తక్కువ స్థాయి ట్రాఫిక్ కలిగి ఉన్నాయి లేదా అక్కడ తక్కువ స్థాయి ట్రాఫిక్ కలిగి ఉంటాయి. కొన్ని ప్రాంతీయ స్టాక్ ఎక్స్చేంజ్లు కూడా ఉన్నాయి, అవి చివరికి సమామేతం చేయబడ్డాయి లేదా ముగిసింది.
గ్లోబల్ స్టాక్ ఎక్స్చేంజ్లు
ప్రపంచవ్యాప్తంగా బిఎస్ఇ లేదా ఎన్ఎస్ఇ కంటే చాలా పెద్ద స్టాక్ ఎక్స్చేంజ్లు ఉన్నాయి – వాటిపై ట్రేడింగ్ చేస్తున్న అనేక మల్టీనేషనల్ కంపెనీల స్టాక్స్ ఉన్నాయి. వారి మార్కెట్ క్యాప్ ప్రకారం టాప్ గ్లోబల్ స్టాక్ ఎక్స్చేంజ్లలో ఇవి ఉంటాయి –
- హాంగ్ కాంగ్ స్టాక్ ఎక్స్చేంజ్
- నాస్డాక్
- న్యూయార్క్ స్టాక్ ఎక్స్చేంజ్
- శాంఘాయ్ స్టాక్ ఎక్స్చేంజ్
- యూరోపియన్ న్యూ ఎక్స్చేంజ్ టెక్నాలజీ (యూరోనెక్స్ట్)
- టోక్యో స్టాక్ ఎక్స్చేంజ్
- షెన్జెన్ స్టాక్ ఎక్స్చేంజ్
- లండన్ స్టాక్ ఎక్స్చేంజ్
- బాంబే స్టాక్ ఎక్స్చేంజ్
- టోరంటో స్టాక్ ఎక్స్చేంజ్
ముగింపు
ఇప్పుడు మీరు భారతదేశం మరియు ప్రపంచంలో మొత్తం స్టాక్ మార్కెట్ ఇకోసిస్టమ్ పనిచేసే వ్యవస్థను అర్థం చేసుకున్నారు కాబట్టి, మీ కోసం స్టాక్ మార్కెట్లో పెట్టుబడి పెట్టడానికి కొంత సమయం మరియు డబ్బు తీసుకోవడానికి ప్రయత్నించండి. భారతదేశం యొక్క విశ్వసనీయ ట్రేడింగ్ ప్లాట్‌ఫామ్ మరియు బ్రోకర్‌తో ఏంజెల్ వన్‌తో డీమ్యాట్ అకౌంట్‌ను తెరవండి.
తరచుగా అడగబడే ప్రశ్నలు(FAQs)
భారతదేశంలో అతిపెద్ద స్టాక్ ఎక్స్చేంజ్ ఏది?
బాంబే స్టాక్ ఎక్స్చేంజ్లో ఎక్కువ కంపెనీలు ఉన్నాయి మరియు అందువల్ల NSE తో పోలిస్తే దాని క్రింద అధిక మార్కెట్ క్యాపిటలైజేషన్ కూడా ఉంది. వాస్తవానికి, బిఎస్ఇ గ్లోబల్ స్టాక్ ఎక్స్చేంజ్లలో టాప్ టెన్లో ఉంది. అయితే బిఎస్ఇ కంటే ఎన్ఎస్ఇ అధిక ట్రేడింగ్ వాల్యూమ్లను కలిగి ఉంది.
నేను ఏ స్టాక్ ఎక్స్చేంజ్ నుండి ఒక స్టాక్ కొనుగోలు చేయాలో అది ముఖ్యం?
అలాగే, ఒక స్టాక్ BSE మరియు NSE రెండింటిలోనూ అందుబాటులో ఉంటే, అది చాలా విషయంగా ఉండకూడదు ఎందుకంటే ధర వ్యత్యాసం ఎక్కువగా ఉండకూడదు. అయితే, బిఎస్ఇ కు ఎటువంటి లేనప్పుడు డెరివేటివ్స్ ట్రేడింగ్‌కు సంబంధించిన ట్రాన్సాక్షన్ ఛార్జీలు ఎన్ఎస్ఇ కలిగి ఉంది.
భారతదేశంలో స్టాక్ ఎక్స్చేంజ్లను ఎవరు నియంత్రిస్తారు?
భారతదేశంలో, స్టాక్ ఎక్స్చేంజ్లతో సహా క్యాపిటల్ మార్కెట్లు సెక్యూరిటీలు మరియు ఎక్స్చేంజ్ బోర్డ్ ఆఫ్ ఇండియా ద్వారా నియంత్రించబడతాయి.
