આંતરિક મૂલ્ય અને ઓપ્શન્સનું સમય મૂલ્ય

આપણે આંતરિક મૂલ્ય અને સમય મૂલ્યની વિગતો વિશે માહિતી મેળવીએ તે અગાઉ ચાલો આપણે ઓપશન્સને લગતી ખાસ માહિતી જોઈએ અને વિગતવાર શરૂઆત કરીએ.

ઓપશન્સને લગતી મૂળભૂત બાબત શું છે

ઓપશન્સના બે પ્રકારના કોન્ટ્રેક્ટ છે – કૉલ ઓપશન્સ અને પુટ ઓપશન્સ. કૉલ ઓપશન્સ એક એવો કોન્ટ્રેક્ટ છે જેઅંતર્ગત ઓપશન્સ-ખરીદનાર કોઈ ચોક્કસ કિંમત પર ઓપશન્સ-વિક્રેતા પાસેથી એસેટ્સ ખરીદવાનો અધિકાર (પરંતુ જવાબદારી નથી) ખરીદે છે (એટલે કે. કોઈ ચોક્કસ દિવસે સ્ટ્રાઇક પ્રાઇસ) (એટલે કેએક્સપાઈરી ડે). બીજી તરફ, પુટ ઓપશન્સ એક એવો કોન્ટ્રેક્ટ છે જેના હેઠળ ઓપશન્સ-ખરીદનાર કોઈ ચોક્કસ દિવસે ચોક્કસ કિંમત પર ઓપશન્સ-વિક્રેતાને એસેટ વેચવાનો અધિકાર ખરીદે છે. બંને સંજોગોમાં ઓપશન્સ-ખરીદનાર ઓપશન્સ-વિક્રેતાને પ્રીમિયમ ચૂકવે છે.

ઓપશન્સના પ્રીમિયમની ગણતરી કેવી રીતે કરવામાં આવે છે?

કોઈપણ એસેટ્સની કિંમત જેવા ઓપશન્સના પ્રીમિયમનું મૂલ્ય માંગ અને પુરવઠા પર આધારિત છે. ઓપશન્સ પ્રીમિયમની ગણતરી માટેની ફોર્મ્યુલા નીચે મુજબ છે – ઓપશન્સ પ્રીમિયમ = સમય મૂલ્ય + ઇન્ટ્રિન્સિક વેલ્યુ આપણે હવે તપાસ કરીએ છીએ કે આંતરિક મૂલ્ય અને સમય મૂલ્ય (જેને એક્સ્ટ્રિન્સિક વેલ્યુ પણ કહેવામાં આવે છે) ચોક્કસપણે શું છે.

ઓપશન્સનું આંતરિક મૂલ્ય શું છે

આ પ્રીમિયમ ગણતરીનો સૌથી સરળ ભાગ છે. તાર્કિક રીતે કહીએ તો ટ્રેડર કોઈ ઓપશન્સ ખરીદવા માંગે છે કે નહીં તે કોન્ટ્રેક્ટમાંથી કેટલો નફો મેળવવાની અપેક્ષા રાખે છે તેના પર આધાર રાખે છે. હવે, ઓપશન્સ ખરીદનારાઓ માટે સ્ટ્રાઈક પ્રાઈસ અને સ્પોટ પ્રાઈસ (એટલે કે માર્કેટમાં રીઅલ ટાઈમમાં એસેટની કિંમત) વચ્ચેનો તફાવત એ નફો છે કે જો તેઓ પાકતી મુદત સુધી ઓપશન્સને જાળવી રાખશે તો તેઓ કમાણી કરશે. જો કે, એક્સપાઈરી ડેટ પહેલાં પણ, તે દિવસોમાં એસેટ વેલ્યુ અને હાજર કિંમત વચ્ચે તફાવત છે – આ તફાવત ટ્રેડર્સ એક્સપાઈરીના દિવસે ઓપ્શનની નફાકારકતાની આગાહી કરવામાં મદદ કરે છે. સ્ટ્રાઈક પ્રાઈસ અને સ્પોટ પ્રાઈસ વચ્ચેના તફાવત દ્વારા નિર્ધારિત આ કાલ્પનિક નફો ઓપશન્સની આંતરિક કિંમત તરીકે ઓળખાય છે. કોલ ઓપ્શનનું આંતરિક મૂલ્ય = સ્પોટ પ્રાઈસ – સ્ટ્રાઈક પ્રાઈસ પુટ ઓપ્શનનું આંતરિક મૂલ્ય = સ્ટ્રાઈક પ્રાઈસ – સ્પોટ પ્રાઈસ ધારો કે, ઓપશન્સ ખરીદનાર શ્રીમાન બી એક્સ  નામનો શેર રૂપિયા 1000 સ્ટ્રાઈક પ્રાઈઝથી શ્રીમાન એસ વિક્રેતા પાસેથી કોલ ઓપશન્સ પર ખરીદે છે. ઓપશન્સની સમાપ્તિની તારીખ હવેથી એક મહિનાની છે. જો કે, બે અઠવાડિયામાં એસેટની હાજર કિંમત રૂપિયા 1020 થાય છે. તેથી, ઓપશન્સનું આંતરિક મૂલ્ય રૂપિયા 20. જેટલું થાય છે. જો કે એસેટની સ્પોટ પ્રાઇસ રૂપિયા 1000થી નીચે રૂપિયા 980 થયો છે તો ઓપશન્સની આંતરિક કિંમત રૂપિયા (-20) ન હોય. પણ તેના બદલે, તે રૂપિયા 0 થાય છે.. તેથી, આંતરિક મૂલ્ય મૂળભૂત રીતે નફાનું સ્તર દર્શાવે છે અને માટે તે ક્યારેય નકારાત્મક નથી. આમ આપણે જોઈ શકીએ છીએ કે ઓપશન્સ પ્રીમિયમનો જે ભાગ ઓપશન્સમાંથી સંભવિત નફાના સંપૂર્ણ મૂલ્યમાં થતા ફેરફારોથી પ્રભાવિત થાય છે તે ઓપશન્સના આંતરિક મૂલ્ય તરીકે ઓળખાય છે. તેનું કારણ એ છે કે નફો એટલે કે સ્ટ્રાઈક પ્રાઈસ અને સ્પોટ પ્રાઈસ વચ્ચેનો તફાવત ઓપ્શન કોન્ટ્રાક્ટની વિગતોમાં જ આંતરિક છે.

ઓપશન્સનું સમય મૂલ્ય શું છે

અગાઉ જણાવેલ ઉદાહરણને ધ્યાનમાં લો. ધારો કે ઓપશન્સ કોન્ટ્રેક્ટએક્સપાયર થવામાં બે અઠવાડિયાનો સમય બાકી છે. તેથી, જો આજે સ્ટૉક એક્સ ની સ્પૉટ પ્રાઈઝ રૂપિયા 1020 હોય તો પણ આગામી બે અઠવાડિયામાં સ્ટૉકની કિંમત રૂપિયા 1020 કરતાં વધુ વધી શકે છે. તેથી, વર્તમાન આંતરિક મૂલ્ય રૂપિયા 20 ઉપરાંત છે ધારો કે રૂપિયા 10નું વધારાનું મૂલ્ય છે. આ ઓપશન્સનું સમય મૂલ્ય રૂપિયા 10 છે. સમય મૂલ્ય વસૂલવામાં આવે છે કારણ કે ઓપશન્સ ખરીદનારને ફક્ત ઓપશન્સમાંથી આંતરિક નફા માટે ચુકવણી કરવીનહીં પણ ચોક્કસ સમય અંતર આપવામાં આવતા સંભવિત નફાની પણ ચુકવણી કરવી જોઈએ. તેથી, ઓપશન્સ પ્રીમિયમ કુલ આંતરિક મૂલ્ય અને સમય મૂલ્ય એટલે કે રૂપિયા 30 છે. એટીએમ (અથવા પૈસા પર) અને/અથવા સમાપ્તિની તારીખથી સૌથી વધુ સમયનું મૂલ્ય ધરાવે છે આવા ઓપશન્સ ઉચ્ચતમ સમયની કિંમત ધરાવે છે. જો કે, જેમ કેટલાક દિવસો પસાર થાય છે અને સ્ટૉક એક્સની કિંમતમાંવધારો થતો નથી, તેમ સ્ટૉક એક્સ ની કિંમતની સંભાવના રૂપિયા 1020 થી વધુ થવાની સંભાવના ઓછી અને સમય સાથે ઓછી થઈ જાય છે. રૂપિયા 20 કરતા વધારે નફાકારકતાની સંભાવનાઓથી સમય સાથે ઓછી અને ઓછી થઈ જાય છે, તેથી સમયનું મૂલ્ય અને પરિણામે ઓપશન્સ પ્રાઈઝ (એટલે કે પ્રીમિયમ) પણ ઘટે છે. વાસ્તવમાં, ઑપ્શન પ્રીમિયમમાં ઘટાડાનો દર વધુ થઈ જાય છે કારણ કે એક્સપાઈરીનો દિવસ નજીક થાય છે. સમય સાથે ઓપશન્સની કિંમતમાં ઘટાડાની આ ઘટનાને ‘ટાઇમ ડિકે’ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે અને ગ્રીક – (જાહેર થીટા) ઓપશન્સ દ્વારા માપી શકાય છે. ધારો કે પ્રશ્નમાં ચોક્કસ ઓપશન્સનો થિટા (-0.25) છે. તેથી, દરરોજ કિંમત રૂપિયા 0.25ની રકમ દ્વારા ઘટે છે – તેથી જો પ્રથમ દિવસે કિંમત રૂપિયા 30 છે, તો બીજા દિવસે રૂપિયા 29.75 છે, ત્રીજા દિવસે રૂપિયા 29.50 અને તેથી વધુ છે. તેથી, ઓપશન્સ કોન્ટ્રેક્ટની સમય નુકસાની દ્વારા પ્રભાવિત પ્રીમિયમનો ભાગને પ્રીમિયમનું સમય મૂલ્ય કહેવામાં આવે છે.

એક્સ્ટ્રિન્સિક અને ઇન્ટ્રિન્સિક મૂલ્યોનો ઉપયોગ કરીને રિસ્ક મેનેજમેન્ટ

હવે એક ઓપશન્સ ખરીદનાર શ્રીમાન ટીની પોઝીશન કરો જેઓ શ્રીમાન બી પાસેથી ઓપશન્સ ખરીદવા માંગે છે. તેમને કૉલ ઓપશન્સ ખરીદવો કે નહીં તેની પસંદગી કરવી પડશે. ઓપશન્સને ટ્રેડ કરવો જોઈએ કે નહીં તે સમય સાથે ઓપશન્સનું પ્રીમિયમ વધી રહ્યું છે કે નહીં તેની તપાસ કરવી તે શ્રેષ્ઠ રીત છે. જો ઓપશન્સ પ્રીમિયમમાં વધારો થવાની અપેક્ષા છે, તો શ્રીમાન ટી આજે રૂપિયા 30 કહેવાથી ઓપશન્સ ખરીદવાની અપેક્ષા રાખી શકે છે અને પછી વધુ પ્રીમિયમ પર ઓપશન્સ કોન્ટ્રેક્ટ વેચી શકે છે કહોરૂપિયા. 40 – ઓપશન્સ કોન્ટ્રેક્ટ પર રૂપિયા 10 નો નફો મેળવી શકાય છે. કારણ કે સમયનું મૂલ્ય સમય સાથે ઓછું થાય છે, તેથી આંતરિક મૂલ્યમાં પ્રીમિયમ વધારવા માટે વધુ રકમ વધારવી પડશે.  હવે શ્રીમમાન ટી આગાહી કેવી રીતે કરી શકે છે કે ઓપશન્સ પ્રીમિયમ વધશે કે ઘટશે? તેઓ નીચેના પરિબળોને ધ્યાનમાં લઈને શરૂ કરી શકે છે –

1. સૂચિત ભારે વધઘટ –

   સૂચિત ભારે વધઘટની સ્થિતિ અથવા IV ઓપશન્સ કોન્ટ્રેક્ટની અવધિ દરમિયાન શેર કિંમતની અપેક્ષિત ભારે વધઘટનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે. જો IV વધુ હોય, તો એક્સપાઈરીની તારીખ સુધીના સમયગાળા દરમિયાન સ્ટૉકની કિંમતમાં વધારો થવાની સંભાવના વધુ હોય તેવી અપેક્ષા છે.

2. ટેક્નિકલ એનાલિસિસ –

   ટૂંકા ગાળામાં ટેકનિકલ વિશ્લેષણ પર આધાર રાખવો શ્રેષ્ઠ છે (એટલે કે એસેટની કિંમત અને વોલ્યુમ કઈ રીતે ફેરફાર ધરાવે છે તેનો અંદાજ લગાવવા માટે કિંમત અને વૉલ્યુમ ટ્રેન્ડનું વિશ્લેષણ કરવું). તે સ્પૉટ પ્રાઈઝની આગાહી કરી વિકલ્પનાના આંતરિક મૂલ્યની આગાહી કરવામાં મદદ કરશે (સ્ટ્રાઇક પ્રાઈઝ પહેલેથી જ કોન્ટ્રેક્ટ હેઠળ જાણીતી છે). ટેક્નિકલ એનાલિસિસના વિવિધ સાધનોમાં ટ્રેન્ડ ઇન્ડિકેટર્સ (જેમ કે સુપરટ્રેન્ડ, એમએસીડી), મોમેન્ટમ ઇન્ડિકેટર્સ (જેમ કે આરએસઆઈ), વોલેટિલિટી ઇન્ડિકેટર્સ અને વૉલ્યુમ ઇન્ડિકેટર્સ શામેલ છે.

3. સંક્ષિપ્તમાં સમાચારનુ વિશ્લેષણ –

માર્કેટમાં વાસ્તવિક ઘટનાને કારણે જ સ્ટૉકની કિંમતોમાં ફેરફાર થવા ઉપરાંતસંસ્થાકીય અને રિટેલ બંને રોકાણકારો વચ્ચે સમાન ઘટનાની ધારણા પણ બદલાય છે. તેથી, કોઈપણ સકારાત્મક અથવા નકારાત્મક સમાચાર આવી રહ્યો છે કે નહીં તે તપાસવા માટે સમાચારોનો ટ્રેક રાખો.

કોઈ પણ ઉપરોક્ત મેટ્રિક્સનો ઉપયોગફક્ત ઓપશન્સ ટ્રેડ કરવા છે કે નહીં તે નક્કી કરવા તે માટે પણ બે અથવા વધુ ઓપશન્સમાંથી પસંદ કરવા માટે કરી શકે છે.

સંક્ષિપ્તમાં

શું તમે આંતરિક મૂલ્ય અને સમય મૂલ્ય વિશે વાંચવામાં રસ ધરાવો છો અને તેનો ઉપયોગ દરરોજ વાસ્તવિક જીવનમાં ઓપશન્સ ટ્રેડર્સ દ્વારા કેવી રીતે કરવામાં આવે છે? જો હા હોય, તો એન્જલ વન વેબસાઇટ પર ટ્રેડિંગના ઓપશન્સ પર વધુ માહિતી મેળવો. જો તમે ઓપશન્સમાં ટ્રેડિંગ કરવામાં રસ ધરાવો છોતો એન્જલ વન, ભારતના વિશ્વસનીય ઑનલાઇન ટ્રેડિંગ પ્લેટફોર્મ પર ડિમેટ એકાઉન્ટ ખોલાવો!

વારંવાર પૂછાતા પ્રશ્નો