‘फॉर्म 16’ समजून घेण्यासाठी सुरुवातीचे मार्गदर्शक’

भारतात, फॉर्म 16 नियोक्त्यांनी त्यांच्या कर्मचाऱ्यांना जारी केलेल्या उत्पन्न आणि कर देयकांचा पुरावा म्हणून कार्यरत आहे. त्यात विशिष्ट आर्थिक वर्षासाठी कर्मचार्‍यांचे उत्पन्न, कर कपात आणि इतर संबंधित तपशीलांचा सारांश असतो. हा लेख फॉर्म 16 चे महत्त्व, त्याचे घटक आणि ते इन्कम टॅक्स रिटर्न (आयटीआर) (ITR) भरण्यात कशी मदत करते याचा शोध घेतो.

फॉर्म 16 म्हणजे काय?

नियोक्ता त्यांच्या सर्व वेतनधारी कर्मचाऱ्यांना फॉर्म 16 प्रमाणपत्र (प्राप्तिकर टीडीएस (TDS)च्या कलम 203 अंतर्गत) जारी करतात. त्यात तुमचा आयटीआर (ITR) भरण्यासाठी आवश्यक असलेला पगार आणि टीडीएस (TDS) (स्रोतावर कर वजा) देयकाशी संबंधित तपशील आहेत.

तथापि, जर तुमचा पगार आयकर पातळी (रु. 2.5 लाख) पेक्षा कमी असल्यामुळे कोणताही कर कापला गेला नाही, तर नियोक्ता फॉर्म 16 जारी करू शकत नाही.

तुम्हाला फॉर्म 16 का आवश्यक आहे?

प्राप्तिकर कायद्यानुसार, प्रत्येक नियोक्त्याला कर्मचार्‍याला पगार सोडण्यापूर्वी कर कापावा लागतो. कराची गणना कर्मचाऱ्याच्या आयकर स्लॅब आणि कर्मचाऱ्याने केलेल्या इन्व्हेस्टमेंटच्या घोषणेच्या आधारे केली जाते.

फॉर्म 16 आयटीआर (ITR) भरण्याची प्रक्रिया सुलभ करते. टीडीएस (TDS) योग्य प्रकारे कापून अधिकाऱ्यांकडे जमा केल्याचा पुरावा म्हणून काम करतो.

आर्थिक वर्षाच्या सुरुवातीला घोषित केलेल्या गुंतवणुकीच्या आधारावर कराची गणना कशी केली जाते याचा तपशील फॉर्म 16 मध्ये आहे. यामध्ये तुमच्‍या कंपनीने देण्‍याच्‍या कोणत्याही लाभांविषयी माहिती आणि घरभाडे, वैद्यकीय बिले आणि कर्ज यासारख्‍या इतर तपशीलांचा समावेश आहे, जे अंतिम करांवर परिणाम करू शकतात.

फॉर्म 16 साठी पात्रता

अशाप्रकारे कोणतेही पात्रता निकष नाही. कोणताही पगारदार कर्मचारी ज्याच्या उत्पन्नातून टीडीएस (TDS) कापला गेला आहे तो आपोआप फॉर्म 16 प्राप्त करण्यास पात्र आहे, त्याचे उत्पन्न कर सवलत मर्यादेत येते की नाही याची पर्वा न करता.

फॉर्म 16 कधी जारी केला जातो?

नियोक्त्याने मूल्यांकन वर्षाच्या 31 मे पूर्वी (किंवा 15 जूनपर्यंत) फॉर्म 16 जारी करणे आवश्यक आहे. हे तुम्हाला देय तारखेपूर्वी तुमचा आयटीआर (ITR) फाइल करण्यासाठी पुरेसा वेळ देईल.

हे लक्षात घेणे महत्त्वाचे आहे की मूल्यांकन वर्ष आणि आर्थिक वर्ष स्वतंत्रपणे मोजले जातात. पुढील आर्थिक वर्षाच्या 1 एप्रिलपासून मूल्यांकन वर्ष सुरू होईल. उदाहरणार्थ, 1 एप्रिल 2022 रोजी सुरू झालेल्या आणि 31 मार्च 2023 रोजी संपलेल्या आर्थिक वर्ष 2022-23 साठी, मूल्यांकन वर्ष 1 एप्रिल 2023 रोजी सुरू होईल आणि 31 मार्च 2024 रोजी संपेल.

फॉर्म 16A आणि 16B म्हणजे काय?

फॉर्म 16 प्रमाणेच, फॉर्म 16A आणि फॉर्म 16B देखील उत्पन्न प्रमाणपत्र म्हणून वापरले जातात. तथापि, हे दोन फॉर्म 16 च्या भाग A आणि भाग B सह गोंधळात टाकणार नाहीत. फॉर्म 16, फॉर्म 16A आणि फॉर्म 16B संबंधित तपशील येथे आहेत.

फॉर्म 16A: फॉर्म 16A पगाराव्यतिरिक्त इतर उत्पन्नावर मोजलेल्या टीडीएस (TDS) चा तपशील प्रदान करते. यामध्ये फ्रीलांसिंगमधून मिळणारे उत्पन्न, बँक एफडी (FD)वर मिळणारे व्याज, विम्यावरील कमिशन, भाड्याने मिळणारे उत्पन्न किंवा इतर कोणत्याही गोष्टीवर टीडीएस (TDS) कापला जातो.

फॉर्म 16 प्रमाणे, फॉर्म 16A मध्ये कर्मचार्‍याचे वैयक्तिक तपशील, नियोक्त्याचा पॅन, पॅन आणि टॅन (कर वजावट आणि संकलन खाते क्रमांक), पेमेंटचे स्वरूप, रक्कम, तारीख, TDS कापलेली रक्कम आणि पावती क्रमांक समाविष्ट आहे.

फॉर्म 16B: फॉर्म 16B मध्ये मालमत्तेच्या विक्रीतून मिळालेल्या रकमेचा तपशील असतो. मालमत्तेच्या व्यवहाराच्या बाबतीत, खरेदीदार विक्रेत्याला पैसे देण्यापूर्वी टीडीएस (TDS) कापून सरकारकडे रक्कम जमा करण्यास जबाबदार असतो. जमा केलेल्या टीडीएस (TDS) चा पुरावा म्हणून विक्रेत्याला फॉर्म 16B प्राप्त होतो.

फॉर्म 16B मध्ये विक्रेत्याचे पॅन, मूल्यांकन वर्ष, पेमेंट पावती क्रमांक इत्यादी माहिती असते.

खालील टेबल फॉर्म नं. 16, 16A आणि 16B दरम्यानचे फरक दर्शविते.

फॉर्म 16 चे लाभ

फॉर्म 16 खालील लाभ प्रदान करते.

सुलभ आयटीआर (ITR) फायलिंग: फॉर्म 16 आयटीआर फाइलिंगची प्रक्रिया सुलभ करते, गुंतागुंत कमी करते आणि वेळेची बचत करते कारण ते तुमचे उत्पन्न आणि कर कपातीचे एकत्रित विवरण प्रदान करते.

उत्पन्नाचा पुरावा: फॉर्म 16 हा कर्ज प्रक्रिया, मालमत्ता भाड्याने देणे आणि व्हिसा प्रक्रियेसाठी उत्पन्नाचा वैध पुरावा म्हणून स्वीकारला जातो.

पारदर्शक कर भरणे: पगाराचे घटक, सूट, वजावट आणि स्त्रोतावर कापलेली कर रक्कम सूचीबद्ध करून, फॉर्म 16 आयटीआर (ITR) दाखल करणे सोपे आणि पारदर्शक बनवते.

त्वरित रिफंड: हे कर विभागाला आपल्या दाव्यांची जलद पुनरावलोकन आणि प्रक्रिया करण्यास सक्षम करून त्वरित परतावा मिळविण्यात मदत करते.

फायनान्शियल प्लॅनिंग: तुमची कमाई आणि कर दायित्वांशी संबंधित सर्व तपशीलांसह, तुम्ही तुमची आर्थिक योजना प्रभावीपणे करू शकता.

आयटी (IT) विभागाकडून छाननी कमी करते: फॉर्म 16 तुम्हाला अनुपालन आवश्यकता पूर्ण करण्यात आणि रेकॉर्ड ठेवणे आणि दस्तऐवजीकरणासाठी मदत करते. हे उत्पन्न आणि कर अनुपालनाचे वैध दस्तऐवज म्हणून काम करते.

फॉर्म 16 सह आयटीआर (ITR) कसा फाईल करावा?

तुम्ही ऑफलाईन आणि ऑनलाईन दोन्ही रुट वापरून आयटीआर (ITR) फाईल करू शकता. फॉर्म 16 वापरून आयटीआर फाईल करण्याच्या स्टेप्स खाली नमूद केल्या आहेत.

ऑफलाईन प्रक्रिया:

• आयटी (IT) विभागाच्या ई-फायलिंग पोर्टलला भेट द्या
• ड्रॉपडाउनमधून लागू आयटीआर (ITR) उपयुक्तता निवडा
• आयटीआर (ITR) फॉर्ममध्ये सर्व तपशील भरा
• सर्व टॅब प्रमाणित करा आणि टॅक्स कॅल्क्युलेट करण्यासाठी पुढे सुरू ठेवा
• यामुळे एक्सएमएल (XML) फाईल निर्माण होईल
• आयटीआर (ITR) ई-फायलिंग पोर्टलवर फाईल अपलोड करा

ऑनलाईन प्रक्रिया:

• प्राप्तिकर ई-फायलिंग पोर्टल उघडा
• तुमचे युजरनेम आणि पासवर्ड वापरून पोर्टलमध्ये लॉग-इन करा
• पॅन आणि इतरांशी संबंधित तपशील एन्टर करा
• आयटीआर (ITR) फॉर्मवर अनिवार्य माहिती प्रविष्ट करा (ॲड्रेस, जन्मतारीख, ईमेल ID, मोबाईल नंबर)
• आयटीआर (ITR) व्हेरिफिकेशनसाठी फॉर्म सबमिट करा

फॉर्म 16 कसा डाउनलोड करावा?

नियोक्ता ट्रेसेस (TRACES) वेबसाईटवरून फॉर्म 16 निर्माण करू शकतात आणि डाउनलोड करू शकतात. ट्रेसेस (TRACES) फॉर्म 16 डाउनलोड करण्याच्या स्टेप्स आहेत.

• युजरनेम, पासवर्ड आणि टॅक्सपेयर पॅन वापरून वेबसाईटवर लॉग-इन करा
• फॉर्म 16 डाउनलोड करण्यासाठी, डाउनलोड टॅबवर जा आणि मूल्यांकन वर्षासह फॉर्म 16 निवडा
• डाउनलोडसाठी कागदपत्रे सादर करा

निष्कर्ष

जेव्हा तुम्ही तुमच्या नियोक्त्याकडून फॉर्म 16 प्राप्त करता, तेव्हा खात्री करा की सर्व तपशील योग्यरित्या सूचित केले आहेत, विशेषतः पॅन क्रमांक. त्रुटी-मुक्त आणि त्रास-मुक्त कर भरण्यासाठी, आपला फॉर्म 16 योग्य माहिती प्रदान करणे महत्त्वाचे आहे. काही त्रुटी आढळल्यास, तुम्ही तुमच्या नियोक्त्याशी संपर्क साधून ती दुरुस्त करून घ्यावी.

FAQs