એફઆઈઆઈ વર્સેસ ડીઆઇઆઈ શું છે?
‘એફઆઈઆઈ’ એટલે ‘ફોરેન ઇન્સ્ટિટ્યૂશનલ ઇન્વેસ્ટર (વિદેશી સંસ્થાકીય રોકાણકાર,)’ અને તે રોકાણ ભંડોળ અથવા એવા રોકાણકારનો સંદર્ભ લે છે જે બીજે રહીને, પોતાના પૈસા દેશની સંપત્તિમાં મૂકે છે.. ભારતમાં, રોકાણ દ્વારા દેશના નાણાકીય બજારોમાં ફાળો આપતા બહારની સંસ્થાઓને સંદર્ભિત કરવા માટે આ એક સામાન્ય રીતે વપરાતો શબ્દ છે.બીજી બાજુ, ‘ડીઆઈઆઈ’ એટલે ‘ડોમેસ્ટિક ઇન્સ્ટિટ્યૂશનલ ઇન્વેસ્ટર(ઘરેલું સંસ્થાકીય રોકાણકારો.)’એફઆઈઆઈ વિપરીત, ડીઆઇઆઇએસ એ એવા રોકાણકાર છે જે હાલમાં તેઓ રહેલા દેશની નાણાંકીય સંપત્તિઓ અને સિક્યોરિટીઝમાં રોકાણ કરે છે.
એફઆઈઆઈ અને ડીઆઈઆઈ બંનેના રોકાણના નિર્ણયોની અસર રાજકીય અને આર્થિક વલણો દ્વારા થાય છે.વધુમાં, બંને પ્રકારના રોકાણકારો – ફોરેન ઇન્સ્ટિટ્યૂશનલ ઇન્વેસ્ટર (વિદેશી સંસ્થાકીય રોકાણકારો) (એફઆઈઆઈ) અને ડોમેસ્ટિક ઇન્સ્ટિટ્યૂશનલ ઇન્વેસ્ટર (ઘરેલું સંસ્થાકીય રોકાણકારો) (ડીઆઈઆઈ) – અર્થવ્યવસ્થાના ચોખ્ખા રોકાણના પ્રવાહને અસર કરી શકે છે.
એફઆઈઆઈ વર્સેસ ડીઆઇઆઈ ના પ્રકારો
જ્યારે એફઆઈઆઈ અને ડીઆઈઆઈ અને તેમના પ્રકારોના સંદર્ભમાં તફાવતની વાત આવે છે, ત્યારે કંપનીનું મુખ્યાલય ક્યાં હોય તે સિવાય કઈ અલગ હોતું નથી.ભારતમાં, ડોમેસ્ટિક ઇન્સ્ટિટ્યૂશનલ ઇન્વેસ્ટર (ઘરેલું સંસ્થાકીય રોકાણકારો)ના કુલ ચાર સેટ છે. એમાં ભારતીય મ્યુચ્યુઅલ ફંડ્સ, સ્થાનિક પેન્શન યોજનાઓ, ભારતીય વીમા કંપનીઓ અને બેંકો અથવા નાણાંકીય સંસ્થાઓનો સમાવેશ થાય છે. છે. બીજી તરફ, ભારત માટે એફઆઇઆઇમાં હેજ ફંડ્સ, પેન્શન ફંડ્સ, આંતરરાષ્ટ્રીય ઇન્શ્યોરન્સ કંપનીઓ અને મ્યુચ્યુઅલ ફંડનો સમાવેશ થાય છે, જે બધા ભારત-આધારિત નથી.
એફઆઈઆઈ વર્સેસ ડીઆઇઆઈ નો પ્રભાવ
ભારત માટે, એફઆઈઆઈ એફઆઈઆઈ અને ડીઆઈઆઈ વચ્ચે વધુ તફાવત છે જે પ્રભાવનાના સંદર્ભમાં વર્તમાન આર્થિક પરિસ્થિતિનો બાબત છે. ઘ હાલમાં ભારતીય શેરબજારની કામગીરીને ધ્યાનમાં રાખીતા ઘડોમેસ્ટિક ઇન્સ્ટિટ્યૂશનલ ઇન્વેસ્ટરની ભૂમિકા નિર્ણાયક હોય છે, ખાસ કરીને જ્યારે ફોરેન ઇન્સ્ટિટ્યૂશનલ ઇન્વેસ્ટર દેશની વેપારી મૂડીના મહત્ત્વના પ્રચાલક છે.જો કે, ભારતે વિદેશી સંસ્થાકીય રોકાણકારો(ફોરેન ઇન્સ્ટિટ્યૂશનલ ઇન્વેસ્ટર), એકી કંપનીમાં ખરીદી શકે તેટલી ઇક્વિટી શેરની સંખ્યા તેમજ સંપત્તિના કુલ મૂલ્ય પર પ્રતિબંધ મૂક્યો છે.આ વ્યક્તિગત કંપનીઓ તેમજ રાષ્ટ્રની નાણાંકીય બજારો પર એફઆઇઆઇએસના પ્રભાવને મર્યાદિત કરવા માટે કાર્ય કરે છે. આ ઉપરાંત, આ મર્યાદા ભારતના બજારો પર પ્રભાવશાળી એફઆઈઆઈઓને ઘટાડીને સંભવિત નુકસાનને રોકવા માટે પણ કાર્ય કરે છે, જેમ કે એફઆઇઆઇ જો માસમાંથી નીકળી જાય તો દેશની અર્થવ્યવસ્થાને કોઈ અસર નહીં પડે.માર્ચ 2020 સુધી, ડીઆઈઆઈએએ ભારતીય ઇક્વિટી માર્કેટમાં ₹55,595 કરોડનું સંચિત રોકાણ કર્યું. આ એક જ મહિનાની અંદર દેશ માટે રેકોર્ડ ઇન્વેસ્ટમેન્ટ હતો.
2020 માટે એફઆઈઆઈ વર્સેસ ડીઆઈઆઈનું સ્પર્ધાત્મક વિશ્લેષણ
- મૅનેજમેન્ટ (એયુએમ) હેઠળની સંપત્તિ
માર્ચ ક્વાર્ટર પછી, એપ્રિલ 2020 સુધી, ફોરેન ઇન્સ્ટિટ્યૂશનલ ઇન્વેસ્ટર પાસે(વિદેશી સંસ્થાકીય રોકાણકારો) મેનેજમેન્ટ હેઠળ તેમની સંપત્તિઓમાં લગભગ ₹24.4 લાખ કરોડ હતા, જ્યારે ડોમેસ્ટિક ઇન્સ્ટિટ્યૂશનલ ઇન્વેસ્ટર (ઘરેલું સંસ્થાકીય રોકાણકારો) પાસે કુલ ₹20.4 લાખ કરોડ હતા. 2020 જાન્યુઆરીથી, ડીઆઇઆઇએસએ તેમની એયુએમમાં લગભગ 10% નો ઘટાડો જોયો હતો જ્યારે એફઆઇઆઇમાં ઘટાડો થયો જે ડબલ કરતા વધુ છે, આશરે 21.3%
- ઇક્વિટી હોલ્ડિંગ્સ
બીએસઈ 500 અનુક્રમણિકામાં, ડોમેસ્ટિક ઇન્સ્ટિટ્યૂશનલ ઇન્વેસ્ટરની ઇક્વિટી હોલ્ડિંગ્સ એકંદરે ફ્રી-ફ્લોટ માર્કેટના મૂડીકરણના લગભગ ત્રીજા ભાગ સુધી પહોંચી ગઈ છે.માર્ચ 2020 ના ત્રિમાસિક ગાળામાં, સ્થાનિક સંસ્થાકીય રોકાણકારોએ, બીએસઈ -500 ઇન્ડેક્સ પર હાજર 42 ભારતીય કંપનીઓમાં હિસ્સો કાપીને 106 ભારતીય કંપનીઓમાં પોતાનો હિસ્સો 1% વધાર્યો હતો,. સૌથી મહત્વપૂર્ણ કંપનીઓ જ્યાં ડોમેસ્ટિક ઇન્સ્ટિટ્યૂશનલ ઇન્વેસ્ટરે તેમના હિસ્સા વધાર્યા છે, તે છે આઇચર મોટર્સ, પાવર ગ્રિડ કોર્પોરેશન્સ, કોલ ઇન્ડિયા, ઓએનજીસી અને એનટીપીસી છે જેની રકમ ₹15,000 કરોડથી વધુ છે.
ઇક્વિટી હોલ્ડિંગ્સમાં, બીએસઈ 500 અનુક્રમણિકામાં ભારતમાં, ફોરેન ઇન્સ્ટિટ્યૂશનલ ઇન્વેસ્ટર ની ઇક્વિટી હોલ્ડિંગ્સ તે અનુક્રમણિકાના કુલ માર્કેટ કેપિટલાઇઝેશનના 0.70% ઘટીને 21.5% થઈ છે. 2020 ના માર્ચ ક્વાર્ટરમાં કરવામાં આવેલ નિરીક્ષણ પ્રમાણે, ફોરેન ઇન્સ્ટિટ્યૂશનલ ઇન્વેસ્ટરે પણ ભારતના નિફ્ટી 50 પર 27 ભારતીય કંપનીઓમાં પોતાનો હિસ્સો ઘટાડ્યો હતો.
- ડીઆઈઆઈ વર્સેસ એફઆઇઆઇ માલિકીનો ગુણોત્તર
એફઆઈઆઈ વર્સેસ ડીઆઈઆઈ ‘માલિકીનો ગુણોત્તર’ એ કોઈ પણ સમયગાળા માટે કુલ ડીઆઈઆઈ હોલ્ડિંગ્સ દ્વારા વિભાજિત કુલ એફઆઈઆઈ ઇક્વિટી હોલ્ડિંગ્સ જેટલું છે. એપ્રિલ 2015 માં તેના ટોચનો ગુણોત્તર કરતાં એપ્રિલ 2020 ના આ રેશિયો ઘટીને 1.2 પર ગયો નથી. રોકાણકારો આ વાત કરે છે કે ડીઆઈઆઈ વર્સેસ એફઆઈઆઈના અનુપાતમાં બે કારણોનું સંયોજન થયું છે.
–ભારતીય ઇક્વિટીમાં ડીઆઈઆઈના પ્રવાહમાં ઝડપી અને ઝડપી વિકાસ
– એફઆઈઆઈ દ્વારા તેમના નવા પ્રવાહના સંદર્ભમાં તુલનાત્મક રીતે ભારે વેચાણ.
તેથી વર્તમાન ડીઆઈઆઈ વર્સેસ એફઆઈઆઈ માલિકીનો ગુણોત્તર પ્રતિબિંબિત કરે છે કે એફઆઈઆઈની તુલનામાં ડીઆઈઆઈ કેટલું મજબૂત રોકાણ કરી રહ્યું છે.
- ઇન્ફ્લો/આઉટફ્લો વાયટીડી
2020 જાન્યુઆરીથી, ડીઆઈઆઈએ આજની તારીખ સુધી લગભગ ₹72,000 કરોડનું રોકાણ કર્યું છે. ફોરેન ઇન્સ્ટિટ્યૂશનલ ઇન્વેસ્ટર (વિદેશી સંસ્થાકીય રોકાણકારો)એ આ વર્ષે આજની તારીખ સુધીમાં ભારતીય ઇક્વિટી બજારોમાંથી લગભગ ₹39,000 કરોડ દૂર કર્યા છે.
Learn Free Stock Market Course Online at Smart Money with Angel One.
