આ લેખમાં, આપણે શેર્સ અને તેના પ્રકારો શું છે તે જોશુંપ્રથમ, અમે સમજીશું શેર અથવા સ્ટૉક શું છે? શેર જારીકર્તા કંપનીની માલિકીની એકમને દર્શાવે છે. એવાં વિવિધ પરિબળો છે જે તેની કિંમત વધવાની રીતને અસર કરી શકે છે. જ્યારે કંપની સારી રીતે પ્રદર્શન કરે છે અને વૃદ્ધિ થાય છે, ત્યારે તેની સ્ટૉક કિંમત વધી જાય છે. આવા કિસ્સાઓમાં, જો તમે શેરહોલ્ડર હો, તો તમે કંપનીના કેટલાક સ્ટૉક્સને નફા પર વેચી શકો છો.
શેર્સના વિવિધ પ્રકાર કયાં છે ?
વ્યાપક રીતે, શેર્સના બે પ્રકાર છે-ઇક્વિટી શેર અને પસંદગીના શેર.
ઇક્વિટી શેર્સ : ઇક્વિટી શેરોને સામાન્ય શેર્સ તરીકે પણ સંદર્ભિત કરવામાં આવે છે. તેઓ સૌથી સામાન્ય પ્રકારના શેર્સમાંથી એક છે. આ સ્ટૉક્સ એ દસ્તાવેજો છે જે કંપનીના રોકાણકારોને માલિકીના અધિકારો આપે છે. ઇક્વિટી શેરધારકો સૌથી વધુ જોખમ ધરાવે છે. આ શેર્સના માલિકોને વિવિધ કંપનીના બાબતો પર મત આપવાનો અધિકાર છે. ઇક્વિટી શેર્સપણ સ્થાનાંતરિત કરી શકાય છે અને ચૂકવેલ ડિવિડન્ડ એ નફાનું પ્રમાણ છે. એક વસ્તુ ધ્યાનમાં રાખવી જોઈએ, ઇક્વિટી શેરધારકો ફિક્સ્ડ ડિવિડન્ડ માટે હકદાર નથી. ઇક્વિટી શેરધારકની જવાબદારી તેમના રોકાણની રકમ સુધી મર્યાદિત છે. જો કે, હોલ્ડિંગમાં કોઈ પસંદગીના અધિકાર નથી.
શેર મૂડીના પ્રકાર મુજબ ઇક્વિટી શેર્સને વર્ગીકૃત કરવામાં આવે છે.
અધિકૃત શેર મૂડી: આ એક કંપની જારી કરી શકે તેવી મહત્તમ રકમ છે. તેને સમય-સમય પર વધારી શકાય છે. આ માટે, કંપનીને કેટલીક ઔપચારિકતાઓને અનુરૂપ રેહવાનીજરૂર છે અને કાનૂની સંસ્થાઓને જરૂરી ફી ચૂકવવી પડે છે.
ઇશ્યૂ કરેલી શેર મૂડી: આ અધિકૃત મૂડીનો ભાગ છે જે કંપની તેના રોકાણકારોને ઑફર કરે છે.
સબસ્ક્રાઇબ કરેલ શેર મૂડી: આ જારી કરેલ મૂડીનો ભાગ છે જેનેરોકાણકાર સ્વીકારે છે અને સંમત થાય છે.
પેઇડ-અપ કેપિટલ: આ સબસ્ક્રાઇબ કરેલી મૂડીનો ભાગ છે જેના માટે રોકાણકારો ચુકવણી કરે છે. કારણ કે મોટાભાગની કંપનીઓ એક જ સમયે સંપૂર્ણ સબસ્ક્રિપ્શન રકમ સ્વીકારે છે, જારી કરવામાં આવેલ, સબસ્ક્રાઇબ કરેલી અને ચૂકવેલ મૂડી એક જ વસ્તુ છે.
બીજા અનેક પ્રકારનાં શેર્સ છે.રાઈટ શેર: આ એક એવાં શેર્સ છે જે કંપની તેના વર્તમાન રોકાણકારોને આપે છેઆવા સ્ટૉક્સ વર્તમાન શેરધારકોના માલિકીના અધિકારોને સુરક્ષિત કરવા માટે જારી કરવામાં આવે છે.
બોનસ શેર: કેટલીકવાર, કંપનીઓ તેમના શેરધારકોને ડિવિડન્ડ તરીકે શેર જારી કરી શકે છે. આવા સ્ટૉક્સને બોનસ શેર કહેવામાં આવે છે.
સ્વેટ ઇક્વિટી શેર: જ્યારે કર્મચારીઓ અથવા ડાયરેક્ટરો તેમની ભૂમિકા ખુબ જ સારી રીતે કરે છે, ત્યારે તેમને પુરસ્કાર આપવા માટે સ્વેટ ઇક્વિટી શેરો જારી કરવામાં આવે છે.
પસંદગીના શેર: અમારી શેર્સ કયા પ્રકારનાં છે તે અંગેની અમારી ચર્ચામાં, હવે અમે પ્રેફરન્સ શેર્સ પર ધ્યાન આપીશું. જ્યારે કોઈ કંપની પરત કરવામાં આવે છે, ત્યારે શેરધારકો જેઓ પસંદગીના શેર ધરાવે છે તેને પહેલાં ચૂકવવામાં આવે છે. તેમને સામાન્ય શેરધારકો પહેલાં કંપનીના નફા પ્રાપ્ત કરવાનો અધિકાર પણ છે.
સંચિત અને બિન-સંચિત પસંદગીના શેર: સંચિત પ્રાધાન્ય શેરના કિસ્સામાં, જ્યારે કંપની કોઈ ચોક્કસ વર્ષ માટે ડિવિડન્ડ જાહેર કરતી નથી, ત્યારે તેને આગળ વધારવામાં આવે છે અને સંચિત કરવામાં આવે છે. જ્યારે કંપની ભવિષ્યમાં નફો કરે છે, ત્યારે આ સંચિત ડિવિડન્ડ પ્રથમ ચૂકવવામાં આવે છે. બિન-સંચિત પસંદગીના શેરના કિસ્સામાં, ડિવિડન્ડ્સ સંચિત થતા નથી, જેનો અર્થ એ છે કે જ્યારે ભવિષ્યમાં કોઈ નફો ન હોય, ત્યારે કોઈ ડિવિડન્ડ ચૂકવવામાં આવશે નહીં.
ભાગ લેવાનો અને બિન-ભાગીદાર પસંદગીના શેરો: ભાગ લેનાર શેરધારકોને ઇક્વિટી શેરધારકોને ડિવિડન્ડની ચુકવણી કર્યા પછી બાકીના નફામાંથી ભાગ લેવાનો અધિકાર રાખે છે. તેથી વર્ષોથી જ્યાં કંપનીએ વધુ નફો કર્યો છે, ત્યાં આ શેરહોલ્ડરો નિયત ડિવિડન્ડથી વધુ લાભ મેળવવા માટે હકદાર છે. ભાગ લેનાર પસંદગીના શેરોના ધારકો, ઇક્વિટી શેરધારકોને ચુકવણી કર્યા પછી નફામાં ભાગ લેવાનો નફામાંથી ભાગ લેવાનો અધિકાર ધરાવતાં નથી.. તેથી જો કંપની વધારાનો નફો કરે તો, તેમને કોઈ વધારાના ડિવિડન્ડ મળે નહિં. તેમને દર વર્ષે માત્ર તેમના ડિવિડન્ડ્સનો ફિક્સ્ડ શેર જ પ્રાપ્ત થશે.
રૂપાંતરિત કરી શકાય તેવા અને બિન-પરિવર્તનીય પસંદગીના શેરો: અહીં, શેરધારકો પાસે આ શેરોને સામાન્ય ઇક્વિટી શેર્સમાં રૂપાંતરિત કરવાનો વિકલ્પ અથવા અધિકાર છે. આ માટે, ચોક્કસ નિયમો અને શરતો પૂરી કરવાની જરૂર છે. બિન-પરિવર્તનીય પસંદગીના શેર્સને ઇક્વિટી શેર્સમાં રૂપાંતરિત કરવાનો અધિકાર નથી.
રિડીમ કરી શકાય તેવા અને અનિવાર્ય પસંદગીના શેર: રિડીમ કરી શકાય તેવા પસંદગીના શેર્સનો દાવો કરી શકાય છે અથવા ઇશ્યૂ કરતી કંપની દ્વારા ફરીથી ખરીદી શકાય છે. આ પૂર્વનિર્ધારિત કિંમત પર અને પૂર્વનિર્ધારિત સમયે થઈ શકે છે આની પરિપક્વતાની તારીખ નથી,જેનો અર્થ એ છે કે આ પ્રકારના શેર્સ કાયમી છે. તેથી કંપનીઓ નિશ્ચિત સમયગાળા પછી કોઈપણ રકમની ચુકવણી કરવા માટે બંધાયેલા નથી.
શેરનો અર્થ અને પ્રકારો સમજવાથી રોકાણકારને સ્ટૉક માર્કેટ કેવી રીતે કામ કરે છે તે સમજવામાં મદદ મળે છે.
