ભારતમાં શેરબજારમાં રોકાણ કરવા માટે નિવાસીઓ અને (NRI ) બિન-નિવાસી ભારતીયો માટે ડીમેટ ખાતું ફરજિયાત છે. NRI એવી વ્યક્તિ છે કે જેમણે નાણાકીય વર્ષમાં 183 કે તેથી વધુ દિવસ વિદેશમાં રહે છે. NRIનાં NRE/NRO ડીમેટ એકાઉન્ટ દ્વારા બોન્ડ્સ, સ્ટોક્સ, IPO, મ્યુચ્યુઅલ ફંડ્સ અને અન્યમાં વેપાર કરી શકે છે. તમામ NRI ટ્રાન્ઝેકશન FEMA નિયમો દ્વારા સંચાલિત કરવામાં આવે છે.
NRIની માટે ડીમેટ એકાઉન્ટ શું કરે છે?
ભારતીય શેરબજાર વૈશ્વિક રોકાણકારોને રોકાણની આકર્ષક અવસરો પ્રદાન કરે છે. ભારતીય બજારમાં રોકાણ કરવા માટે NRI રોકાણકારોની વધતી જતી રુચિને ધ્યાનમાં લઈને, દેશના ઘણા સ્ટોક બ્રોકરોએ NRI ખંડને તેમની સેવાઓ ઑફર કરવાનું શરૂ કર્યું છે. કોઈ વ્યક્તિ ડીમેટ એકાઉન્ટનો ઉપયોગ કરીને સુરક્ષિત રીતે ઑનલાઇન વેપાર કરી શકે છે.
જો કે, NRI ડીમેટ એકાઉન્ટ સામાન્ય ભારતીય રોકાણકારો માટે ઉપલબ્ધ ડીમેટ એકાઉન્ટથી અલગ છે. NRIની માટે, ઑફર કરાયેલા ડીમેટ ખાતાનો પ્રકાર પાછું મોકલવા યોગ્ય અથવા પરત ન કરી શકાય તેવું હોય છે.
તમે એન્જલ વન સાથે NRE- ડીમેટ અને NRO- ડીમેટ બંને એકાઉન્ટ ખોલાવી શકો છો. તમારા માટે કયા પ્રકારનું NRI ડીમેટ એકાઉન્ટ યોગ્ય છે તે સમજવું યોગ્ય વિકલ્પ પસંદ કરવા માટે જરૂરી છે. નીચે યાદ રાખવા માટેના કેટલાક મુદ્દા છે.
- કાયમી NRI, ભારતમાં કોઈ પણ રહેણાંક હોલ્ડિંગ વિના, NRE એકાઉન્ટ ખોલાવવું જોઈએ જે ભારતીય બેંક એકાઉન્ટમાંથી વિદેશી એકાઉન્ટમાં ફંડ ટ્રાન્સફર કરવાની પરવાનગી આપે છે.
- જો તમે નિવાસી ગ્રાહક છો અને નિવાસી ડીમેટ એકાઉન્ટ વગર બીજા દેશમાં ગયા છો, તો તમે NRE/NRO એકાઉન્ટ ખોલાવી શકો છો.
- જો તમે નિવાસી ગ્રાહક છો અને નિવાસી ડીમેટ એકાઉન્ટ ધરાવતા અન્ય દેશમાં ગયા છો, તો તમારે તમારું હાલનું ડીમેટ એકાઉન્ટ બંધ કરવું પડશે અને તમારી જરૂરિયાતના આધારે NRE/NRO ડીમેટ એકાઉન્ટ ખોલવું પડશે. હાલના ડીમેટનું NRI ડીમેટમાં રૂપાંતર કરવાની પરવાનગી નથી. એક વાર તમારું નવું NRI ડીમેટ NRI સક્રિય થઈ જાય, પછી તમે તમારા વર્તમાન હોલ્ડિંગ્સને નવા એકાઉન્ટમાં ટ્રાન્સફર કરી શકો છો.
નિવાસી એકાઉન્ટ બંધ કરવાની અને NRI એકાઉન્ટ ખોલવાની પ્રક્રિયા –
તમારે બે ક્લોઝર ફોર્મ ભરવાના રહેશે – એક ટ્રેડિંગ એકાઉન્ટ માટે અને બીજું ડીમેટ એકાઉન્ટ માટે.
સૌથી પહેલાં, તમારે રેસિડેન્સ ટ્રેડિંગ એકાઉન્ટ બંધ કરવું પડશે અને NRO ડીમેટ અને ટ્રેડિંગ એકાઉન્ટ ખોલવું પડશે.
એક વખત તમારું NRE/NRO ડીમેટ એકાઉન્ટ ખુલી જાય, પછી ડીમેટ એકાઉન્ટ બંધ કરવા માટેનું બીજું ક્લોઝર ફોર્મ તમારા તમામ વર્તમાન રોકાણોને DIS સ્લિપ દ્વારા નવા NRI ડીમેટમાં ટ્રાન્સફર કરવા માટે જરૂરી છે.
NRI માટે એકાઉન્ટ ખોલવાની પ્રક્રિયા
એન્જલ વન સહિત તમામ પ્રાથમિક બેંકો, સ્ટોક બ્રોકર્સ અને મ્યુચ્યુઅલ ફંડ હાઉસ NRI ડીમેટ એકાઉન્ટ ખોલવાની સેવાઓ ઑફર કરે છે. અહીં NRI માટે એકાઉન્ટ ખોલવાની પ્રક્રિયા અનુસરવામાં આવી છે.
NRI માટે NRI ડીમેટ એકાઉન્ટના લાભો:
NRIની માટે ડીમેટ એકાઉન્ટ ખોલાવવાના કેટલાક ફાયદાઓ છે.–
– તમે ભૌતિક દસ્તાવેજોની બોજારૂપ પ્રક્રિયા વિના વિશ્વના કોઈ પણ સ્થળેથી ભારતીય શેરબજારમાં ઝડપથી અને સરળતાથી ઑનલાઇન રોકાણ કરી શકો છો.
– ટ્રાન્ઝેકશન ઝડપી અને કાર્યક્ષમ છે અને તરત જ ડીમેટ એકાઉન્ટમાં પ્રતિબિંબિત થાય છે.
– NRI ડીમેટ એકાઉન્ટ સાથેના ટ્રાન્ઝેકશન સંબંધિત ભૌતિક દસ્તાવેજો, બનાવટી, વિલંબિત ડિલિવરી અને આવા અન્ય મુદ્દાઓનું નુકસાનનો ન્યૂનતમ જોખમ છે.
– NRI ડીમેટ એકાઉન્ટ માટેની ન્યૂનતમ ક્ષમતા એક શેર જેટલી ઓછી છે.
– તમે વિવિધ રોકાણ સાધનો – ETF, શેર, મ્યુચ્યુઅલ ફંડ, કન્વર્ટિબલ ડિબેન્ચર્સ વગેરેમાં રોકાણ કરીને તમારા પોર્ટફોલિયોમાં વૈવિધ્યીકરણ કરી શકો છો.
NRI ડીમેટ એકાઉન્ટ શુલ્ક
NRI માટે ભારતમાં શ્રેષ્ઠ ડીમેટ એકાઉન્ટ પણ ખર્ચને આકર્ષશે. સેન્ટ્રલ ડિપોઝિટરીઝ અને બ્રોકર્સ આ ડીમેટ એકાઉન્ટ અને ટ્રાન્ઝેકશન સંબંધિત ફી વસૂલ કરે છે. NRI તેમના ડીમેટ એકાઉન્ટ માટે ચૂકવે છે તેવા સરકારી કર પણ છે. NRI માટે ડીમેટ એકાઉન્ટ માટેના એકાઉન્ટ શુલ્ક નીચે મુજબ છે:
- એકાઉન્ટ ખોલવાના શુલ્ક
એકાઉન્ટ ઓપનિંગ ચાર્જિસ બ્રોકર સાથે ડીમેટ એકાઉન્ટ ખોલાવવા અને પ્રક્રિયાનો ખર્ચ આવરી લે છે. આ એક વખતની ફી છે જે પ્રારંભિક તબક્કે ચૂકવવાની રહેશે. વધુ ગ્રાહકોને આકર્ષવા માટે બ્રોકર છૂટ અથવા શુલ્ક માફ કરી શકે છે.
- વાર્ષિક જાળવણી શુલ્ક (વાર્ષિક)
ખાતાની જાળવણી અને સંબંધિત સેવાઓ પ્રદાન કરવા માટે બ્રોકર્સ સામાન્ય રીતે ડીમેટને વાર્ષિક ફી ચૂકવે છે. તેને AMC અથવા એકાઉન્ટ જાણવાની શુલ્ક કહેવામાં આવે છે. વ્યાપાર પોલિસીના આધારે, બ્રોકર NRI ડીમેટ એકાઉન્ટ માટે AMC શુલ્ક લઇ શકે છે. એકાઉન્ટ ખોલાવતા પહેલા તમે તમારા બ્રોકર સાથે દરની પુષ્ટિ કરી શકો છો.
- ડેબિટ ટ્રાન્ઝેક્શન શુલ્ક
જ્યારે પણ કોઈના ડીમેટ એકાઉન્ટમાંથી શેર વેચવામાં આવે અથવા ઉપાડવામાં આવે ત્યારે ઓછી ફી વસૂલવામાં આવે છે. તમારા બ્રોકર પર આધાર રાખીને, તે ફ્લેટ ફી અથવા ટ્રેડિંગ માત્રાની ટકાવારી હોઈ શકે છે.
- બ્રોકરેજ શુલ્ક
બ્રોકરેજ ફી એક કમિશન છે જે બ્રોકર વ્યવહારો કરવા અને રોકાણકારોના ગ્રાહકોને વિશેષ સેવાઓ પૂરી પાડવા માટે એકત્રિત કરે છે. બ્રોકરેજ ચાર્જ બ્રોકરો વચ્ચે અલગ-અલગ હોય છે. એન્જલ વન તેના NRI ગ્રાહકો પાસેથી ટ્રાન્ઝેક્શન ટર્નઓવર પર 0.50% અથવા ઇક્વિટી ડિલિવરી માટે યુનિટ દીઠ 0.05, બેમાંથી જે ઓછું હોય તે બ્રોકરેજ ફી લે છે.
NRI ખાતા પર બ્રોકરેજની ગણતરી
રૂપરેખા 1:
શ્રીમાન A એ ABC લિમિટેડના 1000 શેર દરેક ₹9 માં ખરીદ્યા, અને તેમના બ્રોકરેજને ડિલિવરીમાં 0.50% ફાળવવામાં આવ્યા હતા, અને ઉપલી મર્યાદા ₹10/- રાખવામાં આવી હતી, પછી ગણતરી કરવામાં આવશે.
ડિલિવરી બ્રોકરેજ:
(જથ્થા*દલાલી દર) એટલે કે 0.05*1000 = ₹50 ( જથ્થા પર શુલ્ક લેવામાં આવે છે કારણ કે વેપારની કિંમત ₹ 10 ની ઉપલી મર્યાદા કરતાં ઓછી હતી)
રૂપરેખા 2:
શ્રીમાન A એ ABC લિમિટેડના 1000 શેર દરેક ₹11માં ખરીદ્યા છે અને તેમના બ્રોકરેજને ડિલિવરીમાં 0.50% ફાળવવામાં આવ્યા હતા, અને ઉપલી મર્યાદા ₹10/- રાખવામાં આવી હતી, પછી ગણતરી કરવામાં આવશે.
કુલ ડિલિવરી બ્રોકરેજ: (ટ્રાન્ઝેક્શન ટર્નઓવર પર 0.30%) એટલે કે 11000 માંથી 0.50% (1000 જથ્થા*11 ટ્રેડેડ કિંમત) = ₹55 (ટ્રાન્ઝેક્શન ટર્નઓવર પર શુલ્ક લેવામાં આવે છે કારણ કે વેપારની કિંમત ઉપલી મર્યાદા કરતાં વધુ હતી
ન્યૂનતમ બ્રોકરેજ
સંમત બ્રોકરેજ સ્લેબની અનુસાર, જો જનરેટ કરેલ બ્રોકરેજ ₹30 થી ઓછું હોય, તો તમારી પાસેથી ₹30 અથવા 2.5% સુધી વધારાની બ્રોકરેજ વસૂલવામાં આવશે, જે ચોક્કસ સેગમેન્ટમાં જે ઓછું હોય.
X એ ABC લિમિટેડના ત્રણ શેર ડિલિવરીમાં ₹100માં ખરીદ્યા છે અને ડિલિવરીમાં બ્રોકરેજ સ્લેબ 0.40% પર સંમત થયા હતા.
કુલ ટ્રાન્ઝેક્શન માત્રા: 3*100 = ₹300
બ્રોકરેજ ગણતરી: ₹300 નું 0.50% = ₹1.5
મહત્તમ મર્યાદા ટર્નઓવર માત્રાના 2.5% છે: ₹ 300 નું 2.5% = ₹7.5
ઉપરના ઉદાહરણમાં, મહત્તમ ટર્નઓવર 2.5% ₹30 કરતાં ઓછું છે. આથી ગ્રાહક પાસેથી માત્ર ₹7.5નો શુલ્ક લેવામાં આવશે.
જો ટર્નઓવરનો 2.5% ₹30 કરતાં વધુ હોય, તો ક્લાયન્ટ પાસેથી માત્ર ₹30 વસૂલવામાં આવશે. (આ સેગમેન્ટ મુજબ લાગુ પડશે.)
નિષ્કર્ષ
NRIમાટે ભારતીય શેરબજારમાં રોકાણ કરવાનો એકમાત્ર રસ્તો ડીમેટ એકાઉન્ટ છે. જો કે, NRI માટે ડીમેટ એકાઉન્ટ ખોલવું અને સંચાલન કરવું એ નિવાસી ભારતીયો કરતાં અલગ છે.
