પ્રતિકુળ દરને સમજવું

ભારતમાં તમે અન્ય ચલણ અને ચલણની જોડી સાથે વેપાર કરી શકો છો. ચાલો જાણીએ કે યુએસડીનો સમાવેશ ન કરતી ચલણની જોડી માટેનો દર કેવી રીતે નક્કી થાય છે.

 

તમારે પ્રતિકુળ દર વિશે જાણવાની જરૂર છે!

સામાન્ય રીતે, જ્યારે કોઈ વ્યક્તિ ચલણમાં વેપાર કરવાનું શરૂઆત કરે છે, ત્યારે તેઓ યુએસ ડૉલર પર ધ્યાન આપે કરે છે કારણ કે તે સમગ્ર વિશ્વમાં સૌથી વધુ માલિકીનું ચલણ છે. જો કે, અન્ય ઘણાં ચલણ અને ચલણની જોડી છે જેનો તમે ભારતમાં વેપાર કરી શકો છો. આમાંની કેટલીક ચલણ યુરો, જાપાનીઝ યેન અને પાઉન્ડ સ્ટર્લિંગ છે. હવે, સૌથી મોટો પ્રશ્ન એ છે કે યુએસડીનો સમાવેશ ન કરતી ચલણની જોડી માટેનો દર કેવી રીતે નિર્ધારિત કરવામાં આવે છે. અહીં ક્રોસ દર આવે છે પરંતુ તે શું છે તે સમજીએ તે પહેલાં, ચાલો જાણીએ કે ક્રોસ-ચલણ જોડી શું છે.

ક્રોસ-ચલણ જોડી શું છે? 

બે ચલણ વચ્ચેનો વેપાર વિદેશી વિનિમય બજારમાં થાય છે જ્યાં એક ચલણને બીજી ચલણ સાથે જોડીમાં મૂકીને તેનું વજન કરવામાં આવે છે. કોઈ પણ ચલણ જોડી કે જેમાં ડૉલરનો સમાવેશ થતો નથી તેને ક્રોસ-ચલણ જોડી ગણવામાં આવે છે, જેને ચલણ ક્રોસ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. યુરો, યુએસ ડૉલર, જાપાનીઝ યેન, અમેરિકન ડૉલર, પાઉન્ડ સ્ટર્લિંગ, ન્યુઝીલેન્ડ ડૉલર અને કૅનેડિયન ડૉલરનો સૌથી વધુ લોકપ્રિય ચલણનો વેપાર થાય છે. તેથી, જ્યારે તમે યાદીમાંથી યુએસ ડૉલરને બાદ કરતાં આમાંની કોઈ પણ ચલણનો એક બીજા સાથે વેપાર કરો છો, ત્યારે તમે ક્રોસ-ચલણ જોડીનો વેપાર કરી રહ્યા હશો.

ક્રોસ દર એટલે શું?

હવે તમે શીખી ગયા છો કે ક્રોસ- ચલણ જોડી શું છે, ચાલો ક્રોસ દર પર પાછા આવીએ. તે બે ચલણ વચ્ચેનો વિનિમય દર છે જેનું મૂલ્ય ત્રીજા ચલણ સામે કરવામાં આવે છે. સામાન્ય રીતે, આ વ્યાખ્યામાં ત્રીજી ચલણ યુએસ ડૉલર  છે. ક્રોસ દરનો ઉપયોગ ચલણ જોડીઓના વિનિમય દરની ગણતરી કરવા માટે થાય છે જેની કિંમત સામાન્ય રીતે ટાંકવામાં આવતી નથી. ક્રોસ-જોડીનાં કેટલાક ઉદાહરણો કે જેના માટે ક્રોસ દરની ગણતરી કરવામાં આવે છે –ઈયૂઆર/જીબીપી, એયૂડી/એનઝેડડી અને સીએચએફ/જેપીવાય.

ચલણ જોડી વેપારની મૂળભૂત બાબતો

કેવી રીતે ક્રોસ રેટની ગણતરી કરવી તે સમજવા માટે, તમારે પહેલા વિદેશી વિનિમય બજારમાં ચલણની જોડી વિશે સંપૂર્ણ જાણવાની આવશ્યકતા છે. ચાલો આધાર ચલણ અને ભાવ ચલણથી શરૂઆત કરીએ. તમામ ચલણ જોડીમાં બે ચલણ હોય છે – મૂળ ચલણ ડાબી બાજુની એક છે, અને જમણી બાજુનું ભાવ ચલણ છે. સામાન્ય રીતે, યુરો (ઈયૂઆર) અથવા બ્રિટિશ પાઉન્ડ (જીબીપી) એ દરેક જોડીમાં હંમેશા મૂળ ચલણ હોય છે જેનો તે ભાગ છે. જો કે, જો ઈયૂઆર અને જીબીપીની જોડી બનાવવામાં આવે, તો ઈયૂઆર એ મૂળ ચલણ હશે, જીબીપી નહીં. કૃપા કરીને મૂળ ચલણ (મુખ્ય અને નાની ચલણના સંદર્ભમાં) માટે પ્રાથમિકતાઓના સંપૂર્ણ ક્રમની સંપૂર્ણ સૂચિ નીચે શોધો.

• યુરો (ઈયૂઆર)

• બ્રિટિશ/યુકે પાઉન્ડ (જીબીપી)

• ઓસ્ટ્રેલિયન ડૉલર (એયૂડી)

• ન્યુઝીલેન્ડ ડૉલર (એનઝેડડી)

• યુએસ ડૉલર (યૂએસડી)

• કેનેડિયન ડૉલર (સીએડી)

• સ્વિસ ફ્રાન્ક (સીએચએફ)

• જાપાનીઝ યેન (જેપીવાય)

ઉપરોક્ત માહિતીની સિવાય, તમારે જાણવું જોઈએ કે ચલણ કરાર ઘણી વખત ઉદ્ધત હોય છે, અને જો તે વેપાર દરમિયાન એનએસઈ પર વિદેશી ચલણમાં થાય તો પણ, પતાવટ ભારતીય રૂપિયામાં કરવામાં આવશે.

ક્રોસ વિનિમય દર કેવી રીતે મેળવવો?

જેમ કે અગાઉ ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે, ક્રોસ દર એ બે ચલણ વચ્ચેનો વિનિમય દર છે જેનું મૂલ્ય ત્રીજાની સામે છે. આ પ્રક્રિયામાં બે વ્યવહારો થાય છે. કેવી રીતે? જ્યારે તમે ક્રોસ-ચલણ જોડીનો વેપાર કરો છો, ત્યારે તમારો પ્રથમ વ્યવહાર યૂએસડીમાં એક ચલણ વેચતો હશે. એક વખત યૂએસડી પ્રાપ્ત થઈ જાય, પછી તમે તેનો ઉપયોગ અન્ય ચલણ ખરીદવા માટે કરશો, તેને તમારો બીજો વ્યવહાર બનાવશો. આ બે પ્રકારના વ્યવહારો વિશે સ્પષ્ટતા તમને ક્રોસ વિનિમય દર અથવા ક્રોસ દરના વ્યુત્પન્નને સમજવામાં મદદ કરશે.

ચાલો હવે સમજીએ કે કેવી રીતે ચલણ ક્રોસ દરની ગણતરી કરવી.

• ઘરેલું ચલણ અને વિદેશી ચલણ શોધો જેની સામે તમે તેનું વિનિમય કરવા માંગો છો.

• જોડીમાં બંને ચલણ માટે ભાવનો પ્રકારનો પતો લગાવો. નીચે ઉલ્લેખિત ભાવો બે પ્રકારના છે:

• પ્રત્યેક્ષ ભાવ- જ્યારે વિદેશી ચલણના એક એકમની કિંમત સ્થાનિક ચલણમાં દર્શાવવામાં આવે છે (પ્રત્યેક્ષ ભાવ = 1 વિદેશી ચલણ એકમ = X ઘરેલું ચલણ એકમો)

• પરોક્ષ ભાવ – જ્યારે સ્થાનિક ચલણના એક એકમની કિંમત વિદેશી ચલણમાં દર્શાવવામાં આવે છે (પરોક્ષ ભાવ = 1 ઘરેલું ચલણ એકમ = X વિદેશી ચલણ એકમો)

• હવે ક્રોસ દર મેળવવા માટે ભાવના પ્રકારો પર આધારિત 3 પદ્ધતિઓમાંથી કોઈ પણ એકનો ઉપયોગ કરો

 

a. પ્રત્યક્ષ ભાવ અને પ્રત્યક્ષ ભાવ

 ક્રોસ દરની ગણતરી કરવા માટે, ભાવ ચલનને સામેની બાજુએ મૂળભૂત ચલણ દ્વારા વિભાજીત કરો. નીચેનું કોષ્ટક તમને ક્રોસ-ચલન દર માટેનો દર મેળવવામાં મદદ કરશે, જેમ કે, જેપીવાય/એયૂડી.

b. પ્રત્યક્ષ ભાવ અને પરોક્ષ ભાવ

ભાવ ચલણને એ જ બાજુના મૂળ ચલણ સાથે ગુણાકાર કરીને ક્રોસ દરની ગણતરી કરો. નીચેનું કોષ્ટક તમને ક્રોસ-ચલણ જોડી માટેનો દર મેળવવામાં મદદ કરશે, કહો. ઈયૂઆર/ઈયૂડી.

c. પરોક્ષ ભાવ અને પરોક્ષ ભાવ

ક્રોસ દર મેળવવા માટે મૂળભૂત ચલણને સામે બાજુના ભાવ ચલણ દ્વારા વિભાજીત કરો. નીચેનું કોષ્ટક તમને ક્રોસ-ચલણ જોડી માટેનો દર મેળવવામાં મદદ કરશે, કહો, જીબીપી/ઈયૂઆર

નિષ્કર્ષ

વૈશ્વિક વેપારમાં ઝડપી વૃદ્ધિ સાથે, ક્રોસ-ચલણ વ્યવહારો રોજિંદા જીવનનો એક ભાગ બની ગયા છે. આમ, તેમના વિશે મૂળભૂત જાણકારી હોવી અને તેમની ગણતરી કેવી રીતે કરવામાં આવે છે તે આવશ્યક છે. આ લેખની મદદથી, તમે શીખ્યા જ હશો કે ચલણની કોઈ પણ જોડી જેમાં ડૉલરનો સમાવેશ થતો નથી તેને ક્રોસ-ચલણ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે અને ક્રોસ દર એ બે ચલણ વચ્ચેનો વિનિમય દર છે જેનું મૂલ્ય ત્રીજા ચલણ સામે હોય છે. વધુમાં, તમે ચલણ જોડી વેપારની મૂળભૂત બાબતો અને ચલણ ક્રોસ દરની ગણતરી કેવી રીતે કરવી તે શીખ્યા.