ट्रेड प्रभावीपणे आयोजित करण्यासाठी विविध स्टॉकचे वर्गीकरण करण्याच्या प्रक्रियेला स्टॉक वर्गीकरण म्हणतात. बीएसई (BSE) (बॉम्बे स्टॉक एक्स्चेंज) आणि एनएसई (NSE) (नॅशनल स्टॉक एक्स्चेंज) या दोन्ही याद्या वर्गीकृत केल्या आहेत. स्टॉकचे वर्गीकरण एका गटापासून दुसऱ्या गटापासून वेगळे करण्यासाठी केले जाते, जेणेकरून ट्रेडर्स सहजपणे स्टॉक निवडू शकतील. अशाप्रकारे, गुंतवणूक करताना गुंतवणूकदारांनी या अनेक वर्गीकरणांना समजून घेणे आवश्यक आहे.
शेअर्सचे हे समूहीकरण विशिष्ट परिमाणात्मक आणि गुणात्मक मापदंडांच्या आधारे केले जाते जसे की बाजार भांडवल, ट्रेडिंग लिक्विडिटी, सेटलमेंट प्रकार इ. त्यामुळे, तुम्हाला तुमच्या पोर्टफोलिओमध्ये ग्रुप ए स्क्रिप्स दीर्घ मुदतीसाठी ठेवायची असतील किंवा ईक्यू (EQ) मालिका शेअर्समध्ये गुंतवणूक करायची असेल, गुंतवणुकीचे निर्णय घेण्यासाठी तुम्हाला हे वर्गीकरण समजून घेणे आवश्यक आहे.
बीएसई (BSE) स्टॉक वर्गीकरण
खाली बीएसई (BSE) द्वारे इक्विटी वर्गीकरण केले आहेत.
- ग्रुप ए (A)
कंपनी ग्रुप ए मध्ये ठेवली जाते जेव्हा,
– हे किमान 3 महिन्यांसाठी सूचीबद्ध केले गेले आहे
– मागील तिमाहीत कमीत कमी 98% दिवसांपर्यंत ट्रेड झाला असावा
– हे निरीक्षण आणि पर्यवेक्षण विभागाद्वारे आयोजित केलेल्या तपासणी आणि अनुपालनात उत्तीर्ण झाले असावे
तुम्ही ग्रुप ए स्टॉकबद्दल अधिक माहिती इथे मिळवू शकता.
– इतर सूचीबद्ध इक्विटीच्या तुलनेत हे सर्वात जास्त लिक्विड शेअर्स आहेत
– ते तुलनेने जास्त ट्रेडिंग व्हॉल्यूम दाखवतात
– या गटातील ट्रेड सामान्य रोलिंग सेटलमेंट प्रक्रियेनुसार सेटल केले जातात
19 नोव्हेंबर 2021 पर्यंत, बजाज फायनान्स, मारुती सुझुकी, एमआरएफ, एचडीएफसी बँक लिमिटेड, रिलायन्स इंडस्ट्रीज आणि इन्फोसिस लिमिटेड हे ग्रुप ए चे काही शेअर्स आहेत.
- ग्रुप टी (T)
या सेगमेंट अंतर्गत येणाऱ्या स्टॉकसाठी खालील नियम लागू आहेत:
– नवीन सूचीबद्ध स्टॉक
– असामान्य अस्थिरता दाखवणारे स्टॉक
– सेन्सेक्सच्या तुलनेत 25% पेक्षा जास्त तफावत असलेले पी/ई (P/E) ओव्हरव्हॅल्युएशन असलेले स्टॉक
– डेरिव्हेटिव्ह विभागाशी संबंधित नसलेले स्टॉक
– या गटातील ट्रेड ट्रेड-टू-ट्रेड आधारावर केले जातात आणि इंट्राडे ट्रेडिंगला परवानगी नाही
– प्रत्येक ट्रेड हा स्वतंत्र ट्रेड मानला जातो, याचा अर्थ स्क्रिपची खरेदी आणि विक्री दोन्ही स्वतंत्रपणे हाताळले जातात, नेट ऑफ करण्याचा कोणताही पर्याय नाही
– तुम्ही बीटीएसटी (BTST) (आज खरेदी करा, उद्या विक्री करा) आणि एसटीबीटी (STBT) (आजच विक्री करा, उद्या खरेदी करा) ग्रुप टी शेअर्ससह ट्रेड करा.
– ट्रेड सेटलमेंट (रक्कम भरणे किंवा शेअर्स वितरित करणे) नियमित सेटलमेंट सायकलद्वारे होते
– एंजेल वन ग्रुप टी स्क्रिपसाठी मार्जिन ट्रेडिंगला परवानगी देत नाही
19 नोव्हेंबर 2021 पर्यंत, काही ग्रुप टी सिक्युरिटीज रिलायन्स इन्फ्रा, ईझमायट्रिप, सारेगामा इंडिया लिमिटेड, डिश टीव्ही इंडिया लिमिटेड, इ.
- ग्रुप एम (M)
खालील कंपन्यांचे स्टॉक या ग्रुपमध्ये येतात:
– छोट्या आणि मध्यम कंपन्या (बीएसईचा इंडोनेक्स्ट सेगमेंट)
– साधारणपणे, या कंपन्यांची उलाढाल 5 कोटी रुपयांची आहे आणि 3 कोटी रुपयांची मूर्त मालमत्ता आहे
– या शेअर्समध्ये कमी ट्रेडिंग वॉल्यूम असतात आणि त्यामुळे, कमी लिक्विड असतात
- ग्रुप झेड (Z)
या श्रेणीतील कंपन्या खालील अटी पूर्ण करतात:
– ते एक्सचेंजच्या सूची आवश्यकतांचे पालन करण्यात अयशस्वी झाले आहे
– गुंतवणुकदारांच्या तक्रारींचे निवारण करण्यात ते असमर्थ ठरले
– ज्यांनी दोन्ही डिपॉझिटरीज (सीडीएसएल (CDSL) आणि एनएसडीएल (NSDL)) सह डिमटेरियलाइज्ड व्यवस्था केलेली नाही
- ग्रुप बी (B)
– वरील कोणत्याही श्रेणीमध्ये येत नसलेले शेअर्स ग्रुप बी अंतर्गत वर्गीकृत केले जातात
– या ग्रुपमध्ये सरासरी ट्रेडिंग वॉल्यूम दिसतात आणि रोलिंग सेटलमेंट प्रोसेसचे अनुसरण करतात
- अन्य
ग्रुप | सुरक्षा |
एफ (F) | डेब्ट मार्केट सेगमेंटची फिक्स्ड इन्कम सिक्युरिटीज |
जी (G) | रिटेल इन्व्हेस्टरद्वारे ट्रेड केलेल्या सरकारी सिक्युरिटीज |
आय (I) | इंटरेस्ट रेट अंडरलाइंग (उदाहरण – बाँड्स, आयआरएफ (इंटरेस्ट रेट फ्यूचर्स)) |
एक्स (X) | विशेषत: बीएसई (BSE) वर सूचीबद्ध सिक्युरिटीजचे उप-विभाग |
एक्सटी (XT) | विशेषत: बीएसई (BSE) वर सूचीबद्ध सिक्युरिटीजचे सब-सेगमेंट (ट्रेड-टू-ट्रेड आधारावर सेटल केले जाते) |
एनएसई (NSE) स्टॉक सीरिज
एनएसई (NSE) स्टॉक सीरिज विषयी अधिक माहितीसाठी वाचा.
- ईक्यू (EQ) (इक्विटी)
- या मालिकेने इंट्राडे इक्विटी ट्रान्झॅक्शन आणि इक्विटी डिलिव्हरीची परवानगी दिली आहे
- हे इंट्राडे ट्रेडर्स, दीर्घकालीन गुंतवणूकदार तसेच इक्विटीमधील किरकोळ गुंतवणूकदारांसाठी आहे
- बीई (BE)
- ट्रेड-टू-ट्रेड सेगमेंट किंवा टी-सेगमेंटचे शेअर्स या मालिकेखाली येतात
- इंट्राडे ट्रेडिंगला परवानगी नाही
- शेअर्सची डिलिव्हरी करून किंवा मान्य केलेल्या रकमेचा भरणा करूनच ट्रेड सेटल केला जाऊ शकतो
- राईट एंटाईलमेंट शेअर्स देखील या श्रेणीत येतात
- अन्य
सीरिज | सुरक्षा | सेटलमेंट सायकल |
बीएल (BL) | इक्विटी ब्लॉक डील्स (सिंगल ट्रान्झॅक्शन ट्रेड्स ज्यामध्ये किमान 5 लाख शेअर्स किंवा किमान ₹ 5 कोटीचे मूल्य अंमलात आणले जाते) | ट्रेड-टू-ट्रेड सेटलमेंट |
बीटी (BT) | भौतिक शेअर्स | ट्रेड-टू-ट्रेड सेटलमेंट |
एमएफ (MF) | म्युच्युअल फंडचे युनिट्स (क्लोज-एंडेड) | रोलिंग सेटलमेंट |
एमई (ME) | म्युच्युअल फंडचे युनिट्स (क्लोज-एंडेड) | ट्रेड-टू-ट्रेड सेटलमेंट |
ई@ (E) | अंशत: पेड इक्विटी शेअर्स | रोलिंग सेटलमेंट |
एक्स@ (X) | अंशत: पेड इक्विटी शेअर्स | ट्रेड-टू-ट्रेड सेटलमेंट |
पी@ (P) | नॉन-कन्व्हर्टिबल प्राधान्यित शेअर्स | रोलिंग सेटलमेंट
|
ओ@ (O) | नॉन-कन्व्हर्टिबल प्राधान्यित शेअर्स | ट्रेड-टू-ट्रेड सेटलमेंट |
क्यू@ (Q) | पूर्णपणे-कन्व्हर्टिबल प्राधान्यित शेअर्स | रोलिंग सेटलमेंट |
एफ@ (F) | पूर्णपणे-कन्व्हर्टिबल प्राधान्यित शेअर्स | ट्रेड-टू-ट्रेड सेटलमेंट |
एन@ (N), वाय@ (Y), झेड@ (Z) | नॉन-कन्व्हर्टिबल डेब्ट इन्स्ट्रुमेंट्स (एमएफ/एमई (MF/ME) वगळता) | रोलिंग सेटलमेंट |
1@ | नॉन-कन्व्हर्टिबल डेब्ट इन्स्ट्रुमेंट्स (एमएफ/एमई (MF/ME) वगळता) | ट्रेड-टू-ट्रेड सेटलमेंट |
डी@ (D) | पूर्णपणे-कन्व्हर्टेबल डेब्ट इन्स्ट्रुमेंट्स (एसएम/एसटी/एसपी/एसएल/एसआय/एसओ/एसक्यू (SM/ST/SP/SL/SI/SO/SQ) वगळता) | रोलिंग सेटलमेंट
|
एस@ (S) | पूर्णपणे-कन्व्हर्टेबल डेब्ट इन्स्ट्रुमेंट्स (एसएम/एसटी/एसपी/एसएल/एसआय/एसओ/एसक्यू (SM/ST/SP/SL/SI/SO/SQ) वगळता) | ट्रेड-टू-ट्रेड सेटलमेंट |
डब्ल्यू@ (W) | कन्व्हर्टिबल वॉरंट | रोलिंग सेटलमेंट |
के@ (K) | कन्व्हर्टिबल वॉरंट | ट्रेड-टू-ट्रेड सेटलमेंट |
आयव्ही (IV) | इनविट्स (InvITs) चे युनिट्स | रोलिंग सेटलमेंट |
आयडी (ID) | इनविट्स (InvITs) चे युनिट्स | ट्रेड-टू-ट्रेड सेटलमेंट |
जीबी (GB) | गोल्ड बाँड | रोलिंग सेटलमेंट |
जीएस (GS) | सरकारी सिक्युरिटीज | रोलिंग सेटलमेंट |
आरआर (RR) | आरईआयटी (REITs) चे युनिट्स | रोलिंग सेटलमेंट |
आरटी (RT) | आरईआयटी (REITs) चे युनिट्स | ट्रेड-टू-ट्रेड सेटलमेंट |
एसजी (SG) | राज्य विकास कर्ज | रोलिंग सेटलमेंट |
टीबी (TB) | ट्रेझरी बिल | रोलिंग सेटलमेंट |
*@ = 1-9, ए-झेड (A-Z)
निष्कर्ष
तुम्ही हे समजून घेतले पाहिजे की एनएसई (NSE) आणि बीएसई (BSE) दोन्हीकडे सूचीबद्ध स्टॉक्सचे गटबद्ध करण्याचे पूर्वनिर्धारित मार्ग आहेत. त्यामुळे शेअर मार्केटमध्ये गुंतवणूक करण्यापूर्वी कंपनीची विविध वर्गीकरणे आणि वर्गवारी तपासा.