భారతదేశంలోని దేశీయ స్టాక్ మార్కెట్లకు సంబంధించి ‘సెన్సెక్స్’ అనే పదం చాలా మందికి తెలిసే అవకాశం ఉంది, అయితే ‘సెన్సెక్స్ అంటే ఏమిటి?’ అనే ప్రశ్న ఎదురైనప్పుడు కొందరు తగిన సమాధానం ఇవ్వలేకపోవచ్చు. బిఎస్ఇ సెన్సెక్స్ అనేది పొడిపేరు, అనగా ‘బాంబే స్టాక్ ఎక్స్ఛేంజ్ సెన్సిటివ్ ఇండెక్స్’ – విశ్లేషకుడు దీపక్ మొహంతి చేత రూపొందించబడిన పదం, సాధారణంగా బొంబాయి స్టాక్ ఎక్స్ఛేంజ్ యొక్క బెంచ్ మార్క్ గా పరిగణించబడుతుంది మరియు ఇది దేశంలోని పురాతన స్టాక్ మార్కెట్ సూచిక, ఇది 1986 లో సంకలనం చేయబడింది. ఇది 1978-79 యొక్క బేస్ సంవత్సరంతో బాంబే స్టాక్ ఎక్స్ఛేంజ్ లోని 30 అతిపెద్ద మరియు అత్యంత తరచుగా ట్రేడ్ చేయబడిన కంపెనీలను కలిగి ఉంటుంది. దీనిని కొన్నిసార్లు బిఎస్ఇ 30 అని కూడా పిలుస్తారు. జూన్ మరియు డిసెంబర్‌లలో సూచిక యొక్క కూర్పు ద్వివార్షికంగా సమీక్షించబడుతుంది.
ఐతే ఒక కంపెనీ ఇండెక్స్ లో భాగంగా చేర్చబడితే, అది ఈ క్రింది ప్రమాణాలను సంతృప్తి పరుస్తుంది:
– ఇది భారతదేశంలోని బాంబే స్టాక్ ఎక్స్ఛేంజ్ కింద జాబితా చేయబడి ఉండాలి.
– ఇది ప్రాథమికంగా పెద్ద లేదా భారీ-క్యాప్ స్టాక్స్ కలిగి ఉండాలి.
– ఇది సాపేక్షంగా ద్రవంగా ఉండాలి.
– ఈక్విటీ మార్కెట్‌తో ఈ రంగాన్ని సమతుల్యంగా ఉంచడంలో కంపెనీలు దోహదపడాలి.
– ఆదాయాలు ప్రదాన కార్యకలాపాల నుండి ఉత్పత్తి చేయబడాలి.
లెక్కింపు:
ఏ సమయంలోనైనా ఇండెక్స్ విలువ అనేది ఒక బేస్ వ్యవధికి సంబంధించి అది ఏర్పాటు చేయబడిన 30 స్టాక్స్ యొక్క ఉచిత చలన మార్కెట్ విలువను సూచిస్తుంది. ఇండెక్స్ మొదట్లో 2003 వరకు పూర్తి మార్కెట్ మూలధన పద్ధతి ద్వారా లెక్కించబడింది. ఒక కంపెనీ యొక్క మార్కెట్ మూలధనం దాని స్టాక్ ధరను వారు జారీ చేసిన మొత్తం షేర్ల సంఖ్యతో గుణించడం ద్వారా లెక్కించబడుతుంది. ఈ పద్ధతిలో కంపెనీ లోని అంతర్గత వ్యక్తులకు జారీ చేయబడి సులభంగా కొనలేని లేదా అమ్మలేని పరిమితి చేయబడినటువంటి షేర్ల తో పాటు కంపెనీ యొక్క అన్నీ బకాయి షేర్లు ఉంటాయి.
‘సెన్సెక్స్ లెక్కింపుకు ఆధారం ఏమిటి?’ అనే ప్రశ్నకు ప్రతిస్పందనగా ఉచిత చలన మూలధన పద్ధతి ద్వారా సూచిక లెక్కించబడుతుంది. ఇది ఎస్&పి, డౌ జోన్స్, ఎమ్ ఎస్ సిఐ, ఎస్ టిఒఎక్స్ఎక్స్ , మరియు ఎఫ్ టిఎస్ ఇ వంటి ప్రపంచంలోని ప్రధాన సూచికల ద్వారా అనుసరించబడే పద్దతి. కొత్త ఉచిత చలన పద్ధతి వీటిని మినహాయించి, ట్రేడింగ్‌కు తక్షణమే అందుబాటులో ఉన్న షేర్లను మాత్రమే ఉపయోగించుకుంటుంది. ఈ పద్ధతి ఉచిత చలన కారకం అని పిలువబడే విలువను ఉపయోగించుకుంటుంది, ఇది ఒక కంపెనీ దాని మొత్తం బకాయి షేర్లకు సంబంధించి జారీ చేసిన చలన షేర్ల నిష్పత్తి. మార్కెట్ మూలధనం ద్వారా ఈ విలువను గుణించడం, కంపెనీ యొక్క ఉచిత చలన మూలధనంను మీకు ఇస్తుంది, ఇది సూచికపై కంపెనీ ప్రభావాన్ని కొలిచే సాధనంగా పరిగణించవచ్చు.
ఇండెక్స్ డివైసర్ అని పిలువబడే విలువ, వేర్వేరు సమయాలలో అది సరిపోల్చబడుతుంది అని నిర్ధారిస్తుంది మరియు జాబితా భర్తీ లేదా కార్పొరేట్ చర్యల వంటి సర్దుబాటులను లెక్కలోకి తీసుకుంటుంది. మార్కెట్ సమయంలో ప్రతి 15 సెకన్లకు తాజా ట్రేడ్‌ల ఆధారంగా ఇండెక్స్ జాబితా ధరలను ఉపయోగించి సెన్సెక్స్ నిజ సమయంలో నవీకరించబడుతుంది. ముగింపు సమయానికి , చివరి 15 నిమిషాల్లో జరుగుతున్న దాని అంశాలపై అన్ని ట్రేడ్‌ల యొక్క వెయిటెడ్ సగటును ఉపయోగించడం ద్వారా ఆ రోజుకు దాని ముగింపు విలువ నిర్ణయించబడుతుంది. చివరి 15 నిమిషాల్లో ఎటువంటి ట్రేడ్ లు జరగకపోతే చివరి ట్రేడ్ యొక్క ధర ముగింపు విలువగా తీసుకోబడుతుంది, లేదా మొత్తం రోజులో ఎటువంటి ట్రేడ్ లు జరగకపోతే, మునుపటి రోజు యొక్క ముగింపు ధర ఈ రోజు యొక్క ముగింపు విలువగా తీసుకోబడుతుంది.
ఇండెక్స్ లో చేర్చబడిన ఒక కంపెనీ సరైన షేర్లను జారీ చేస్తే, ఉచిత చలన మూలధనం దాని మార్కెట్ క్యాప్‌కు అనులోమానుపాత వ్యత్యాసంతో సర్దుబాటు చేయబడుతుంది. బోనస్ షేర్ల జారీ సందర్భంలో, మార్కెట్ మూలధనంలో ఎటువంటి మార్పులు చేయకుండా గణకంలో తీసుకున్న షేర్ల సంఖ్యకు సర్దుబాటు చేయబడతాయి. డిబెంచర్ల మార్పు, విలీనాలు, స్పిన్-ఆఫ్‌లు, షేర్లు తిరిగి కొనుగోలు కారణంగా ఈక్విటీ తగ్గింపు, కార్పొరేట్ పునర్నిర్మాణం మొదలైన వాటిలో బేస్ మార్కెట్ మూలధనంకు సర్దుబాట్లు జరుగుతాయి.
మూలధనం, హక్కుల సమస్యలు మరియు ఇతర కార్పొరేట్ ప్రకటనలు వంటి చర్యలు మరియు దాని యొక్క నిర్వహణ మరియు దాని యొక్క స్టాక్స్ భర్తీ వంటి చర్యలకు సుదీర్ఘ కాల వ్యవధిలో సెన్సెక్స్ అర్థం మరియు చారిత్రక విలువపై ఎటువంటి ప్రభావం లేదని నిర్ధారించడానికి బేస్ సంవత్సరం విలువకు సర్దుబాటు చేయబడుతుంది.
ముగింపు
కాలక్రమేణా సెన్సెక్స్ విలువ మార్కెట్ ప్రవర్తనకు, అలాగే పోర్టుఫోలియో పనితీరును బెంచ్‌మార్కింగ్ చేయడానికి, పెట్టుబడులను పోల్చడానికి మరియు సూచిక ఫండ్స్, సూచిక ఫ్యూచర్స్ లేదా సూచిక ఆప్షన్స్ విశ్లేషించడానికి ఒక కొలతగా ఉపయోగించవచ్చు.
విశ్లేషకులు, పెట్టుబడిదారులు మరియు ట్రేడర్లు ఆర్థిక వ్యవస్థ యొక్క ప్రవర్తనను రోజువారీ ప్రాతిపదికన అలాగే దేశీయ లేదా ప్రపంచ రాజకీయ మరియు సామాజిక-ఆర్ధిక సంఘటనల ద్వారా ఎలా ప్రభావితం చేయబడుతుందో అంచనా వేయడానికి దీనిని ఉపయోగిస్తారు. అదేవిధంగా, కోవిడ్-19 సమయంలో సెన్సెక్స్ యొక్క హెచ్చుతగ్గులపై ఆతృత కళ్ళు స్థిరపడ్డాయి, ఇది ఇప్పటికే మార్చి 23, 2020 న దాని చరిత్రలో అత్యంత ఘోరమైన పతనానికి దారితీసింది, 3,935 పాయింట్ల క్షీణించింది.
